x x

x

BAKTERIOLOGJIA IMUNOLOGJIA MIKOLOGJIA PARAZITOLOGJIA VIROLOGJIA

ANGLISHT


IMUNOLOGJIA - KAPITULLI  I

IMUNITETI I LINDUR (JOSPECIFIK)

Dr Gene Mayer
Department of Pathology, Microbiology and Immunology
University of South Carolina
Columbia

Pėrktheu: 
Hatixhe Latifi-Pupovci, dr.shk.,
alergo-imunologe klinike

SPANJISHT

E-Mail Dr Latifi-Pupovci

Universiteti i Prishtinės

Na tregoni vlerėsimin Tuaj
FEEDBACK

 



OBJEKTIVAT MĖSIMORĖ

Tė njohin rėndėsinė e sistemit imunologjik pėr tė luftuar infeksionin dhe sėmundjen

Tė bėjnė dallimin nė mes tė sistemit imunologjik jospecifik ( tė lindur) dhe sistemit imunologjik specifik ( tė fituar)

Tė kuptojnė mekanizmat e luftimit tė infeksionit /sėmundjes ( mbytja e patogjeneve)

Tė njohin komponentėt humoralė dhe qelizorė tė imunitetit jospecifik

Krahasojnė mekanizmat e veprimit tė komponentėve humoralė dhe komponentėve qelizorė tė imunitetit jospecifik
 

 

Figura 1
Pasqyrė e sistemit imunologjik

Figura 2
Qelizat e sistemit imunologjik

Figura 3
Zhvillimi i qelizave tė sistemit imunologjik


 

PASQY E SISTEMIT IMUNOLOGJIK

Ne vazhdimisht jemi nė kontakt me agjentėt infektivė dhe nė shumicėn e rasteve jemi nė gjendje t’u rezistojmė kėtyre infeksioneve. Kėtė rezistencė ndaj infeksioneve na e mundėson sistemi ynė imunologjik. Sistemi imunologjik ėshtė i pėrbėrė nga dy nėnnjėsi: sistemi imunologjik i lindur ose jospecifik dhe sistemi imunologjik i fituar ose specifik (figura 1). Sistemi imunologjik i lindur ėshtė linja e parė mbrojtėse kundėr mikroorganizmave invadues, ndėrsa sistemi imunologjik i fituar vepron si linjė e dytė e mbrojtjes dhe po ashtu e fuqizon mbrojtjen gjatė ekspozimit tė pėrsėritur ndaj tė njėjtit patogjen. Tė dy nėnnjėsitė e sistemit imunologjik kanė komponentėt qelizorė dhe komponentėt humoralė me tė cilėt ato realizojnė funksionin mbrojtės (figura 1). Po ashtu, sistemi imunologjik i lindur ka strukturat anatomike, tė cilat funksionojnė si barriera ndaj infeksionit. Edhe pse kėto dy njėsi tė sistemit imunologjik kanė funksione tė ndryshme, ekziston bashkėveprim midis kėtyre sistemeve (p.sh. komponentėt e sistemit imunologjik tė lindur ndikojnė nė sistemin imunologjik tė fituar dhe anasjelltas).

Edhe pse sistemi imunologjik i lindur dhe sistemi imunologjik i fituar funksionojnė sė bashku nė mbrojtjen kundėr mikrooorganizmave invadues, ata ndryshojnė nga njėri tjetri nė disa aspekte. Sistemit imunologjik tė fituar i nevojitet njė kohė pėr tė reaguar ndaj njė organizmi invadues, ndėrsa sistemi imunologjik i lindur pėrfshin mekanizmat mbrojtjės, tė cilėt, nė pjesėn mė tė madhe, janė pjesė pėrbėrėse dhe tė gatshme pėr t'u mobilizuar me rastin e infeksionit. E dyta, sistemi imunologjik i fituar ėshtė antigjen-specifik dhe reagon vetėm ndaj organizmave qė kanė shkaktuar atė pėrgjigje. Kurse, sistemi imunologjik i lindur nuk ėshtė antigjen-specifik dhe reagon nė mėnyrė tė njėjtė ndaj organizmave tė ndryshėm. Nė fund, sistemi imunologjik i fituar demonstron memorien imunologjike. Ai "mban mend" kontaktin e mėparshėm me njė organizėm invadues dhe reagon mė shpejt pas kontaktit tė sėrishėm me tė njėjtin organizėm. Ndėrkaq, sistemi imunologjik i lindur nuk demonstron memorie imunologjike.

Tė gjitha qelizat e sistemit imunologijk kanė origjinė nga palca e eshtrave dhe kėtu bėjnė pjesė qelizat mieloide (neutrofilet, bazofilet, eozinofilet, makrofagjet dhe qelizat dentritike) dhe qelizat limfoide (limfocitet B, limfocitet T dhe qelizat vrasėse natyrore (ang. natural killer cells- figura 2), tė cilat diferencohen nė rrugė tė ndryshme (figura 3). Nga qeliza paraardhėse (amė) mieloide nė palcėn e eshtrave zhvillohen eritrocitet, trombocitet, neutrofilet, monocitet / makrofagjet dhe qelizat dentritike, ndėrsa nga qeliza amė limfoide zhvillohen qelizat NK, limfocitet T dhe limfocitet B. Pėr zhvillimin e limfociteve T, paraardhėsit e limfociteve T duhet tė migrojnė nė timus ku ato diferencohen nė dy lloje tė limfociteve: limfocite T ndihmėse CD4+ dhe limfocite T precitotoksike CD8+. Nė timus prodhohen dy lloje tė limfociteve T ndihmėse: limfocitet TH1, tė cilat ndihmojnė limfocitet CD8+ precitotoksike tė diferencohen nė limfocite T citotoksike, dhe limfocitet TH2, tė cilat ndihmojnė limfocitet B tė diferencohen nė plazmocite, tė cilat sekretojnė antitrupa.

Funksioni kryesor i sistemit imunologjik ėshtė dallimi nė mes indit vetanak dhe indeve tė huaja. Kjo aftėsi pėr tė dalluar tė veten nga e huaja ėshtė e nevojshme pėr mbrojtjen e organizmit nga invazioni i patogjeneve dhe pėr tė eliminuar qelizat e veta tė ndryshuara ose tė modifikuara (p.sh. qelizat malinje). Meqenėse ka organizma, tė cilėt mund tė shumėzohen brenda qelizave (viruset, disa baktere dhe parazitė) ose jashtė qelizės (shumica e baktereve, mykrat dhe parazitėt), janė zhvilluar komponentė tė ndryshėm tė sistemit imunologjik pėr tė realizuar mbrojtjen kundėr llojeve tė ndryshme tė patogjeneve. Ėshtė e rėndėsishme tė mbahet mend se infeksioni me njė organizėm nuk nėnkupton patjetėr sėmundjen, me qenė se sistemi imunologjik nė shumicėn e rasteve do tė jetė nė gjendje ta eliminojė infeksionin para se tė paraqiten shenjat dhe simptomat e sėmundjes. Sėmundja paraqitet vetėm atėherė kur ka numėr tė madh tė shkaktarit tė infeksionit, kur organizmat invadues janė shumė virulentė ose kur sistemi imunologjik ėshtė i komprometuar. Edhe pse sistemi imunologjik, nė shumicėn e rasteve ka rol mbrojtės, po ashtu ka raste kur ky sistem ka efekte tė dėmshme. Gjatė inflamacionit, i cili ėshtė pėrgjigje ndaj njė organizmi invadues, mund tė ketė njė shqetėsim lokal dhe dėmtim tė indit tė shėndoshė pėrreth, si rezultat i produkteve toksike tė prodhuara nga vetė pėrgjigjja imunologjike. Po ashtu, nė disa raste pėrgjigjja imunologjike mund tė jetė e drejtuar ndaj indeve tė vet organizmit duke rezultuar me sėmundje autoimune.


 

Tabela 1

Imuniteti jo-specifik

Imuniteti specifik

Pėrgjigjja ėshtė e pavarur nga antigjeni Pėrgjigjja ėshtė  e varur nga antigjeni
Ekziston njė pėrgjigje e pėrnjėhershme maksimale Ekziston njė periudhė latente nė mes tė ekspozimit dhe pėrgjigjes maksimale
Nuk ėshtė antigjen-specifike Eshtė antigjen-specifike

Ekspozimi nuk rezulton me memorie imunologjike

Eksopozimi rezulton me memorie imunologjike

 


 

IMUNITETI JOSPECIFIK

Sistemin imunologjik jospecifik (tė lindur) e pėrbėjnė: barrierat anatomike, molekulat sekretore dhe komponentėt qelizorė (tabela 2). Nė mesin e barrierave anatomike mekanike bėjnė pjesė lėkura dhe shtresat e brendshme epiteliale, lėvizjet e zorrėve dhe lėvizjet e cilieve bronkopulmonale. Tė shoqėruara me kėto sipėrfaqe mbrojtėse janė edhe agjentėt kimikė dhe agjentėt biologjikė.

Barrierat anatomike ndaj infeksionit

Faktorėt mekanikė

Sipėrfaqet epiteliale formojnė njė barrierė fizike, e cila ėshtė e palėshueshme pėr shumicėn e agjentėve infektivė. Prandaj, lėkura vepron si linjė e parė mbrojtėse kundėr organizmave invadues. Deskuamimi i epitelit tė lėkurės po ashtu ndihmon  largimin e baktereve dhe agjentėve tė tjerė infektivė, tė cilėt ngjiten nė sipėrfaqet epiteliale. Lėvizjet pėr shkak tė prezencės sė cilieve ose peristaltikės ndihmojnė largimin e mikroorganizmave nga rrugėt e frymėmarrjes dhe traktit gastrointestinal. Efekti shpėrlarės i lotėve dhe i pėshtymės ndihmon  parandalimin e infeksioneve nė sy dhe nė gojė. Efekti kurthues i mukusit, i cili mvesh traktin respirator dhe atė gastrointestinal, ndihmon mushkėritė dhe sistemin tretės nga infeksioni.

Faktorėt kimikė

Acidet yndyrore nė djersė frenojnė rritjen e baktereve.
Lizozima dhe fosfolipaza nė lotė, pėshtymė dhe sekretin e hundės mund tė zbėrthejnė murin qelizor tė baktereve dhe destabilizojnė membranat bakterore. Aciditeti i lartė nė djersė dhe lėngun e lukthit parandalon rritjen e baktereve. Defensinat (proteina me masė tė vogėl molekulare) tė cilat janė gjetur nė mushkėri dhe traktin gastrointestinal kanė aktivitet antimikrobik. Surfaktanti nė mushkėri vepron sikur opsoninat (substanca tė cilat ndihmojnė fagocitozėn e grimcave nga fagocitet).


Faktorėt biologjikė

Flora normale nė lėkurė dhe nė traktin gastrointestinal mund tė pengojė kolonizimin e baktereve patogjene duke sekretuar substanca toksike ose duke garuar me baktere patogjene pėr materie ushqyese ose pėr t'u ngjitur pėr sipėrfaqe tė qelizės.
 

Barrierat humorale kundėr infeksionit

Barrierat anatomike janė shumė efektive nė pengimin e kolonizimit tė indeve me mikroorganizma. Megjithatė, kur ekziston dėmtim i indeve, barrierat anatomike janė tė dėmtuara, prandaj mund tė ndodhė infeksioni i indeve. Kur agjentėt infektivė depėrtojnė indet, njė mekanizėm tjetėr mbrojtės fillon tė veprojė, i emėrtuar si inflamacion akut. Faktorėt humoralė luajnė njė rol tė rėndėsishėm nė inflamacion, i cili karakterizohet me edemė dhe sjellje tė qelizave fagocituese nė vendin e inflamacionit. Kėta faktorė humoralė gjenden nė serum ose krijohen nė vendin e infeksionit.

1. Sistemi i komplementit – Sistemi i komplementit ėshtė mekanizmi mbrojtės kryesor humoral nė mbrojtjen jospecifike (shih kapitullin pėr komplementin). Komplementi i aktivizuar mund tė shkaktojė lėshueshmėri tė rritur tė kapilarėve, sjellje tė fagociteve, lizė dhe opsonizim tė baktereve.

2. Sistemi i koagulimit – Varėsisht nga shkalla e dėmtimit tė indit, sistemi i koagulimit do tė aktivizohet ose nuk do tė aktivizohet. Disa produkte tė sistemit tė koagulimit mund te kontribuojnė nė mbrojtjen jospecifike pėr shkak tė aftėsisė sė tyre pėr tė rritur lėshueshmėrinė e enėve tė gjakut dhe duke vepruar si agjensė kemotaktikė pėr qelizat fagocituese. Po ashtu, disa produkte tė sistemit tė koagulimit kanė veprim direkt antimikrobik. P.sh. beta-lizina, njė proteinė e prodhuar nga trombocitet gjatė koagulimit mund tė lizojė shumė baktere Gram pozitive duke vepruar si detergjent katjonik.

3. Laktoferina dhe transferina – Kėto proteina e kufizojnė rritjen e baktereve duke e lidhur hekurin, njė faktor esencial pėr bakteret.

4. Interferonet – Janė proteina, tė cilat kufizojnė shumėzimin e viruseve nė qeliza.

5. Lizozima – Zbėrthen murin qelizor tė baktereve.

6. Interleukina-1 – Il-1 shkakton ethet dhe prodhimin e proteinave akute tė fazės akute tė infeksionit, disa prej tė cilave kanė veprim antimikrobik, sepse mund tė opsonizojnė bakteret.


 

neutrophil.jpg (497512 bytes)   Figura 4A Nė strisho tė gjakut vėrehen dy neutrofile.  © Bristol Biomedical Image Archive. Me leje

hiv-neutrophilsx.jpg (156566 bytes) Figura 4B. Histopatologjia e limfoadenopatisė si pasojė e infeksionit me virusin HIV-1. Sinusi subkapsular. Sinusi subkapsular pėrmban numėr tė rritur tė neutrofileve. CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr. epe1@cdc.gov

neut-em.jpg (60269 bytes) Figura 4C
Neutrofili - mikrografi elektronike. Vėreni bėrthamėn me dy segmente dhe granulat azurofile. © Dr Louise Odor, University of South Carolina School of Medicine


monocyte.jpg (472329 bytes) 
Figura 4D. Strisho e gjakut nė tė cilėn shihet njė monocit (majtas) dhe dy neutrofile (djathtas).  © Bristol Biomedical Image Archive. Me leje

 

Tabela 2. Barrierat fizike dhe kimike ndaj infeksionit

Sistemi/Organi

Komponenta aktive

Mekanizmi efektor

Lėkura Qelizat skuamoze; Djersa Deskuamimi; shpėlarja, acidet organike
Trakti GI Qelizat kolumnare Peristaltika, pH e ulėt, acidet biliare, shpėlarja, tiocianati
Mushkėritė Ciliet nė trake Eliminimi i mukusit, surfaktanti
Nazofaringu dhe sytė Mukusi, pėshtyma, lotėt Shpėlarja, lizozima
Qarkullimi dhe organet limfatike Qelizat fagocituese

Qelizat NK dhe qelizat K

LAK

Fagocitoza dhe mbytja brendaqelizore

Citoliza direkte dhe citoliza e ndėrmjetėsuar me antitrupa

Citoliza e aktivizuar nga IL-2
Serumi Laktoferina dhe transferina Lidhja e hekurit
Interferonet Proteina antivirale
TNF-alpha Molekulė antivirale, aktivizimi i fagociteve
Lizozima Hidroliza e peptidoglikanit
Fibronektina Opsonizimi dhe fagocitoza
Komplementi Opsonizimi, fagocitoza e pėrforcuar, inflamacioni

 


macrophage-ecoli2.jpg (26360 bytes) Figura 5
Makrofagu duke sulmuar E.coli. (SEM x8,800) ©
Dr Dennis Kunkel (me leje)

alvmax.jpg (37711 bytes) Figura 6
Makrofagu alveolar (mushkėri) duke sulmuar E. coli (SEM x10,000)   ©
Dr Dennis Kunkel (me leje)

eosinophil.jpg (519675 bytes)  Figura 6A. Eozinofili nė strishon e gjakut.  © Bristol Biomedical Image Archive . Me leje

eosin.jpg (135023 bytes)  Figura 6B
Histopatologjia e fshikėzės urinare ku vėrehen vezėt e Schistosoma haematobium tė rrethuara me infiltrate tė mėdha tė eozinofileve.  CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr.
epe1@cdc.gov 

histiocyte.jpg (504096 bytes)  Figura 7
Histiocitet - makrofagjet jetėgjatė nė inde.
 © Bristol Biomedical Image Archive. Me leje

monocyte-malar.jpg (25952 bytes) Figura 8 Monocit me parazitėt e malarjes tė fagocituar. CDC  

 

newns2.jpg (106111 bytes)  Figura 9 Pėrgjigja kemotaktike ndaj shkaktarėve tė inflamacionit

Barrierat qelizore ndaj infeksionit

Pjesė e pėrgjigjes inflamatore ėshtė sjellja e eozinofileve polimorfonukleare dhe makrofagjeve nė vendin e infeksionit. Kėto qeliza janė linja kryesore e mbrojtjes nė sistemin imunologjik jospecifik.

1. Neutrofilet – Leukocitet polimorfonukleare (ang. polymorphonuclear cells PMNs, figura 4)  mbėrrijnė nė vendin e infeksionit ku fagocitojnė organizmat invadues dhe mbysin ato me rrugė brendaqelizore. Po ashtu, leukocitet polimorfonukleare kontribuojnė nė dėmtimin e indit pėrreth, i cili ndodh gjatė inflamacionit.

2. Makrofagjet – Makrofagjet indorė (figura 5, 6, 7) dhe monocitet e sjella nė vendin e infeksionit (figura 4 dhe 8), tė cilat diferencohen nė makrofagje, po ashtu marrin pjesė nė fagocitozė dhe mbytjen brendaqelizore tė mikroorganizmave. Pėrveē kėsaj, makrofagjet janė nė gjendje tė mbysin qelizat e infektuara ose tė ndryshuara tė organizmit pėrmes mbytjes jashtėqelizore. Madje, makrofagjet kontribuojnė edhe nė riparimin e indit dhe veprojnė si qeliza antigjen prezantuese (ang. Antigen Presenting Cell – APC) tė cilat janė tė nevojshme pėr indukimin e pėrgjigjes imunologjike specifike.

3. Qelizat vrasėse natyrore (ang. natural killer -NK) dhe qelizat vrasėse tė aktivizuara me limfokine (ang. Lymphokine Activated Killer-LAK) – NK dhe qelizat LAK mund tė mbysin nė mėnyrė jospecifike qelizat e infektuara me viruse dhe qelizat kanceroze. Kėto qeliza nuk janė pjesė e pėrgjigjes inflamatore por janė tė rėndėsishme nė imunitetin jospecifik ndaj infeksioneve virale dhe nė mbikqyrjen e tumoreve.

4. Eozinofilet – Eozinofilet (figura 6a dhe b) nė granulat e tyre kanė proteina, tė cilat janė efikase nė mbytjen e parazitėve tė caktuar.
 



FAGOCITOZA DHE MBYTJA BRENDAQELIZORE

Qelizat fagocituese

1. Neutrofilet/Leukocitet polimorfonukleare
Leukocitet polimorfonukleare janė qeliza fagocituese tė lėvizshme, tė cilat kanė bėrthamė tė segmentuar. Ato mund tė identifikohen nė bazė tė bėrthamės karakteristike tė tyre ose nė bazė tė prezencės sė njė antigjeni nė sipėrfaqe tė qelizės tė quajtur CD66. Ato kanė dy lloje tė granulave, pėrmbajtja e tė cilave merr pjesė nė karakteristikat antimikrobike tė kėtyre qelizave. Granulat primare ose granulat azurofilike, tė cilat gjenden me shumicė nė leukocitet e reja polimorfonukleare, pėrmbajnė proteina kationike dhe defenzina tė cilat i mbysin bakteret; enzimet proteolitike tė ngjashme me elastazėn; katepsinėn G qė shėrben pėr tė zbėrthyer propteinat; lizozimėn pėr tė zbėrthyer murin qelizor; dhe mieloperoksidazėn karakteristike, e cila merr pjesė nė formimin e komponimeve baktericide. Lloji tjetėr i granulave tė gjetura nė leukocitet e pjekuara janė granulat sekondare ose specifike. Kėto granula pėrmbajnė lizozimė, komponenta tė NADPH oksidazės, tė cilat marrin pjesė nė prodhimin e produkteve toksike tė oksigjenit dhe laktoferinėn, njė proteinė lidhėse e hekurit dhe proteinėn qė lidhė vitaminėn B-12.

2. Monocitet/Makrofagjet - Makrofagjet janė qeliza fagocituese, tė cilat kanė bėrthamė karakteristike nė formė tė veshkės. Ato mund tė identifikohen morfologjikisht ose sipas prezencės sė markerit sipėrfaqėsor CD14. Pėr dallim nga PMN, ato nuk pėrmbajnė granula, por kanė shumė lizosome, tė cilat kanė pėrmbajtje tė ngjashme me atė tė lizosomeve.

Pėrgjigjja e fagociteve ndaj infeksionit

Neutrofilet qarkulluese dhe monocitet pėrgjigjen ndaj sinjaleve ndihmėse (SOS) tė cilat krijohen nė vendin e infeksionit. Sinjalet SOS pėrfshijnė peptidet qė pėrmbajnė N-formil-metioninė  tė cilat lirohen nga bakteret, peptidet e sistemit koagulues, produktet e komplementit dhe citokinat qė lirohen nga makrofagjet indorė tė cilėt kanė rėnė nė kontakt me bakteret nė inde. Disa nga sinjalet SOS stimulojnė qelizat endoteliale nė afėrsi tė vendit tė infeksionit, ashtu qė ato prodhojnė molekula qė aderojnė qelizat, siē janė molekula ICAM-1 dhe selektinat, tė cilat i lidhin komponentėt nė sipėrfaqe tė fagociteve dhe bėjnė qė fagocitet tė ngjiten (adherohen) nė endotel. Molekulat vazodilatatore qė prodhohen nė vendin e infeksionit shkaktojnė dėmtimin e lidhjeve nė mes tė qelizave endoteliale dhe pėr pasojė qelizat fagocituese e kalojnė barrierėn endoteliale duke u “shtrydhur” ndėrmjet qelizave endoteliale me anė tė procesit tė
diapedezės (figura 9). Kur fagocitet dalin nė inde, disa nga sinjalet SOS i tėrheqin fagocitet nė vatrėn e infeksionit pėrmes kemotaksės (lėvizjes nė drejtim tė gradientit tė rritur tė materies kimike). Sinjalet SOS po ashtu aktivizojnė fagocitet, gjė qė rezulton me fagocitozė tė rritur dhe mbytje brenda qelizore tė organizmave invadues.
 
newns1.jpg (96676 bytes)  

 Figura 10

 Aderenca e baktereve pėrmes receptorėve

Fillimi i fagocitozės
(figura 10)

Qelizat fagocituese nė membrėnėn e tyre kanė receptorė tė ndryshėm pėrmes tė cilėve agjensėt infektivė lidhen pėr qeliza. Kėtu bėjnė pjesė:

1. Receptorėt Fc – Bakteret me antitrupat e klasės IgG nė sipėrfaqe tė tyre kanė regjionin Fc tė ekspozuar dhe kjo pjesė e molekulės mund tė lidhet pėr receptorin Fc tė fagociteve. Lidhja e receptorit Fc kėrkon bashkėveprimin e mėparshėm tė antitrupave me antigjenin. Lidhja e baktereve tė mbėshtjellura me IgG pėr Fc receptorin rezulton me fagocitozė tė sforcuar dhe rritje tė aktivitetit metabolik tė fagociteve (shpėrthimi respirator).

2. Receptorėt pėr komplement – Qelizat fagocituese kanė receptorė pėr komponentėn e tretė tė komplementit, komponetėn C3b. Lidhja e baktereve tė mbėshtjellura me komponentėn C3b pėr kėtė receptor po ashtu rezulton me fagocitozė tė sforcuar dhe stimulim tė shpėrthimit respirator.

3. Receptorėt scavenger – Receptorėt scaverger lidhin lloje tė ndryshme tė polianjoneve nė sipėrfaqe tė baktereve gjė qė rezulton me fagocitozė tė baktereve.


4. Receptorėt Toll-like –  Fagocitet kanė lloje tė ndryshme tė receptorėve Toll-like - receptorėt qė njohin strukturėn (ang.Pattern Recognition Receptors - PRRs), tė cilėt njohin struktura tė ndryshme tė molekulave tė quajtura strukturat molekulare tė shoqėruara me patogjenitet (ang. Pathogen Associated Molecular Patterns - PAMPs) nė shkaktarėt e infeksionit. Lidhja e shkaktarit infektiv pėrmes receptorėve Toll-like rezulton me fagocitozė dhe lirimin e citokinave inflamatore (IL-1, TNF-alpha dhe IL-6) nga fagocitet.

 


 

 

Fagocitoza

Pas ngjitjes pėr baktere, fagociti fillon tė lėshojė pseudopodiet pėrreth bakteres. Pasi qė pseudopodet e rrethojnė bakteren dhe e gėlltisin atė, formohet njė fagosom. Gjatė fagocitozės granulat ose lizosomet  e fagocitit bashkohen me fagosomėn dhe e zbrazin pėrbėrjen e tyre. Si rezultat ėshtė formimi i fagolizosomės, e cila pėrmban bakteren dhe pėrbėrėsit e granulave ose lizosomeve.

 

  

FILMI 
Kemotaksa e neutrofileve 

Rezolucioni i ulėt (Quicktime)
 
Rezolucioni i lartė (Quicktime)
 
© Mondo Media, San Francisco, Calif., USA  
and
The MicrobeLibrary

FILM
Fagocitoza
Quicktime 
© James A. Sullivan, CellsAlive! Video, Charlottesville, Va., USA 
and 
The MicrobeLibrary

FILM
Fagocitoza dhe patogjenėt bakterialė
Interactive Flash Tutorial
© Thomas M. Terry
University of Connecticut
Storrs, CT 06269 USA 
and
The MicrobeLibrary
 

 

ns2000-3.jpg (71107 bytes) Figura11 
A. Shpėrthimi respirator: i varur nga oksigjeni dhe i pavarur nga mieloperoksidaza. 

ns2000-3a.jpg (71294 bytes)  B. Shpėrthimi  respirator: i varur nga oksigjeni dhe nga mieloperoksidaza.


 

Shpėrthimi respirator dhe mbytja brendaqelizore

Gjatė procesit tė fagocitozės ndodh njė rritje e shpenzimit tė glukozės dhe oksigjenit, tė cilėn e quajmė shpėrthim respirator. Pasojė e shpėrthimit respirator ėshtė prodhimi i njė numri tė komponimeve qė pėrmbajnė oksigjen dhe tė cilat i mbysin bakteret e fagocituara. Kėtė e quajmė mbytje brendaqelizore tė varur nga oksigjeni. Po ashtu, bakteret mund tė mbyten edhe nga substanca tė paraformuara, tė cilat lirohen nga granulat ose lizosomet kur ato bashkohen me fagosomet. Kėtė lloj tė mbytjes e quajmė mbytje brendaqelizore tė pavarur nga oksigjeni.

1. Mbytja brendaqelizore e varur nga oksigjeni, e pavarur nga mieloperoksidaza (figura 11A)

Gjatė procesit tė fagocitozės glukoza metabolizohet pėrmes  shantit pentozė monosfosfat me ē’rast formohet NDPH. Citokromi B, i cili ėshtė pjesė pėrbėrėse e granulave specifike bashkohet me oksidazėn NADPH tė membranės qelizore dhe e aktivizon atė. Oksidaza NADPH e pėrdor oksigjenin pėr tė oksiduar NADPH. Si rezultat do tė prodhohet anjoni superoksid. Disa nga anjonet superokside shndėrrohen nė H2O2 dhe nė oksigjen tė vetmuar pėrmes superoksid dismutazės. Po ashtu, anjonet superokside mund tė reagojnė me H2O2, gjė qė rezulton me formimin e radikaleve hidroksile dhe nė sasi mė tė mėdha tė oksigjenit tė vetmuar. Rezultat i gjithė kėtyre reaksioneve ėshtė prodhimi i produkteve toksike tė oksigjenit, anjonit superoksid (O2-), H2O2, oksigjenit tė vetmuar (1O2) dhe radikaleve hidroksile (OH•).

2. Mbytja e varur nga oksigjeni, e varur nga mieloperoksidaza (Figura 11B)

Me rastin e bashkimit tė granulave azurofile me fagosomėn, nė fagosomė lirohet mieloperoksidaza. Mieloperoksidaza shpenzon H2O2 dhe jonet halide (atom halogjen me ngarkesė negative, zakonisht Cl-) pėr tė prodhuar hipokloritin, njė substancė shumė toksike. Njė sasi e superoksidit mund tė zbėrthehet nė mėnyrė spontane pėr tė prodhuar oksigjenin e vetmuar. Rezultat i kėtij reaksioni ėshtė prodhimi i hipokloritit toksik (OCl-) dhe oksigjenit tė vetmuar (1O2).

3. Reaksionet e detoksifikimit (Tabela 3)

Leukocitet PMN dhe makrofagjet kanė mjete pėr tė mbrojtur veten nga prodhimet intermediare tė oksigjenit. Nė kėto reaksione marrin pjesė reaksionet e dismutimit tė anjoneve superokside nė peroksid tė hidrogjenit pėrmes superoksid dismutazės dhe reaksionet e shndėrrimit tė peroksidit tė hidrogjenit nė ujė pėrmes katalazės.

 

Tabela 3

Reaksioni

Enzima

H2O2 + Cl-  --> OCl- + H2O Mieloperoksidaza
OCl- + H2O --> 1O2 +Cl- + H2O
2O2 + 2H+ --> O2- + H2O2 Superoksid dismutaza
H2O2 --> H2O + O2 Katalaza

 

4. Mbytja brendaqelizore e pavarur nga oksigjeni (tabela 4)

Pėrveē mekanizmave brendaqelizorė tė varur nga oksigjeni, nė fagocite po ashtu ekzistojnė edhe mekanizma tė vrasjes brendaqelizore tė pavarur nga oksigjeni: proteinat katjonike (katepsinat), tė cilat lirohen nė fagolizosomė mund tė shkatėrrojnė membranat bakteriale; lizozima e shkatėrron membranėn qelizore; laktoferrina e lidh hekurin, gjė e cila i deprivon bakteret nga kjo materie ushqyese; enzimat hidrolitike zbėrthejnė proteinat bakteriale. Prandaj edhe tė sėmurėt, tė cilėt kanė defekte nė rrugėn e mbytjes brendaqelizore tė varur nga oksigjeni, janė nė gjendje tė mbysin bakteret. Megjithatė, pasi qė mekanizmat e varur nga oksigjeni janė mė efektivė nė mbytje, tė sėmurėt me defekte nė kėtė rrugė janė mė tė ndjeshėm dhe fitojnė mė shumė infeksione tė rėnda.

 

Tabela 4. Mekanizmat e mbytjes brendaqelizore tė pavarur nga oksigjeni  

Molekula efektore

Funksioni

Proteinat katjonike (pėrfshirė katepsinėn) Dėmtojnė membranat mikrobike
Lizozima Shkatėrrojnė mukopeptidet e murit qelizor tė baktereve
Laktoferina Deprivojnė bakterevet qė proliferojnė nga hekuri
Enzimat proteolitike dhe hidrolitike Zbėrthejnė organizmat e mbytur

 

 

newns3.jpg (78266 bytes) Figura 12. Mbytja e varur nga oksidi i azotit.

MBYTJA E VARUR NGA OKSIDI I AZOTIT

Lidhja e baktereve pėr makrofagje, sidomos pėrmes receptorėve Toll-like, rezulton me prodhimin e TNF-alpha, i cili vepron nė mėnyrė autokrine pėr tė indukuar eksprimimin (shprehjen) e gjenit qė sintetizon oksidin e azotit, gjė qė rezulton me prodhimin e oksidit tė azotit (NO) (figura 12). Nėse qeliza po ashtu i ekspozohet interferonit gama (IFN-gamma) do tė prodhohen sasi mė tė mėdha tė oksidit tė azotit (figura 12). Oksidi i liruar i azotit  ėshtė toksik dhe mund tė mbysė mikroorganizmat nė afėrsi tė makrofagjeve.


 

ns6.jpg (107209 bytes) Figura 13. Qelizat NK dhe aktivizimi i tyre

 

Figura 14. Mbytja e qelizave tė cakut tė opsonizuara me ndihmėn e qelizave K

QELIZAT VRASĖSE JOSPECIFIKE

Disa lloje tė qelizave janė tė afta pėr tė mbytur qelizat e huaja dhe qelizat vetanake tė ndryshuara tė organizmit nė mėnyrė jospecifike. Kėtu bėjnė pjesė: qelizat NK dhe LAK, qelizat K, makrofagjet e aktivizuar dhe eozinofilet. Kėto qeliza kanė rol tė rėndėsishėm nė sistemin imunologjik jospecifik.

Qelizat NK dhe qeliza LAK

Qelizat vrasėse natyrore (NK) po ashtu janė tė njohura si limfocite tė mėdha granulare (LGL) sepse ato u gjasojnė limfociteve nė aspektin morfologjik, pėrveē se janė pak mė tė mėdha dhe kanė mė shumė granula. Qelizat NK mund tė identifikohen nė bazė tė prezencės sė markerėve sipėrfaqėsorė CD56 dhe CD16 dhe mungesės sė markerit CD3. Qelizat NK janė nė gjendje tė mbysin qelizat e infektuara me virusė dhe qelizat  malinje por janė relativisht joefikase pėr tė realizuar atė. Megjithatė, pas veprimit tė IL-2 dhe  IFN-gamma, qelizat NK shndėrrohen nė qeliza vrasėse tė aktivizuara nga limfokinat (LAK - lymphokine-activated killer) tė cilat janė nė gjendje pėr tė mbytur qelizat malinje. Ekspozimi i vazhdueshėm ndaj IL-2 dhe IFN-gamma i mundėson qelizave LAK pėr tė mbytur qelizat e ndryshuara dhe qelizat malinje. Terapia me qeliza LAK ėshtė njė qasje e re pėr trajtimin e sėmundjeve malinje.

 
Si i dallojnė qelizat NK dhe qelizat LAK qelizat normale nga qelizat e infektuara me viruse dhe qelizat malinje? Qelizat NK dhe qelizat LAK kanė dy lloje tė receptorėve nė sipėrfaqen e tyre – receptorin pėr aktivizimin e mbytjes (killer activating receptor - KAR) dhe receptorin pėr frenimin e mbytjes ( killer inhibiting receptor - KIR). Kur receptori KAR takon ligandin e tij, ligandin pėr aktivizimin e mbytjes (killer activating ligand - KAL) nė qelizat e cakut atėherė qelizat NK dhe LAK do tė jenė nė gjendje tė mbysin qelizėn e cakut. Megjithatė, nėse po ashtu receptori KIR lidhet me ligandin e tij atėherė vrasja do tė frenohet edhe pse receptori KAR lidhet pėr ligandin KAL. Molekulat ligande pėr KIR janė molekula MHC tė klasės sė I. Prandaj nėse qeliza e cakut eksprimon (shpreh) molekulat MHC tė klasės I,  atėherė ajo nuk do tė mbytet nga qelizat NK dhe LAK edhe pse qeliza e cakut do tė ketė ligandin KAL, i cili mund tė lidhė receptorin KAR. Qelizat normale vazhdimisht eksprimojnė nė sipėrfaqe tė tyre molekula MHC tė klasės sė I, megjithatė, qelizat e infektuara me viruse dhe qelizat malinje e ulin eksprimimin e molekulave MHC tė klasės sė I. Prandaj qelizat NK dhe qelizat LAK nė mėnyrė selektive i mbysin qelizat e infektuara me viruse dhe qelizat malinje, ndėrsa jo edhe qelizat normale.

Qelizat K  (Figura 14)

Qelizat vrasėse (Killer -K cells) nuk janė lloj morfologjikisht i posaēėm i qelizave. Mė e besueshme ėshtė se qelizė K ėshtė ēdo lloj i qelizės, i cili ndėrmjetėson citotoksicitetin e varur nga antitrupat (ang. antibody-dependent cellular cytotoxicity -ADCC). Nė ADCC pėr t’u realizuar mbytja antitrupat veprojnė si urė lidhėse nė mes tė qelizės K dhe qelizės sė cakut. Qelizat K nė sipėrfaqe tė tyre kanė receptorin Fc pėr antitrupa prandaj ato mund tė njohin, lidhin dhe vrasin qelizat e cakut tė mbėshtjella me antitrupa. Nė grupin e qelizave vrasėse, tė cilat kanė receptorė Fc bėjnė pjesė qelizat NK, LAK, dhe makrofagjet tė cilat kanė Fc receptorė pėr IgE dhe eozinofilet, tė cilat kanė Fc receptorė pėr antitrupat e klasės IgE.
 

 

  Tė gjithė komponentėt e sistemit imunologjik jospecifik mund tė modulohen nga produktet e sistemit imunologjik specifik, siē  janė interleukinat, interferoni gama, antitrupat etj.

Tashmė ju duhet tė dini:

1. Dallimin nė mes tė funksioneve tė imunitetit jospecifik dhe imunitetit specifik

2. Komponentat humorale tė sistemit imunologjik jospecifik dhe aktivitetin e tyre

3. Komponentat qelizore tė sistemit imunologjik jospecifik dhe aktivitetin e tyre

4. Mėnyrat e mbytjes brendaqelizore tė baktereve pėrmes fagocitozės dhe  karakteristikat e tyre

5. Efektin e komponentėve humoralė, siē janė inteferoni, TNF, IL-2, komplementi etj. nė komponentėt qelizorė tė sistemit imunologjik jo-specifik.

 

Tabela 5.  Karakteristikat e qelizave qė marrin pjesė nė mbrojtjen jospecifike

 

Qeliza efektore

Markerėt identifikues dhe/ose funksioni i tyre

CD3

Ig

Fc

CD

Fagocitoza

Neutrofili

Makrofagu

Qeliza NK

Qeliza K

Qeliza LAK

Eozinofili

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

IgG

IgG

IgG

IgG

?

IgE

CD67

CD14

CD56 & 16

?

?

CD67

+

+

-

-

?

-

 

Kthehu nė seksionin e imunologjia tė Microbiology and Immunology On-line


faqja sė fundi e ndėrruar nė  Sunday, February 15, 2015
faqja mbahet nga 
Richard Hunt