MAJAT (THARMET)

x	x

x	BAKTERIOLOGJIA	IMUNOLOGJIA	MIKOLOGJIA	PARAZITOLOGJIA	VIROLOGJIA
ANGLISHT	MIKOLOGJIA – KAPITULLI III MAJAT (THARMET) Dr. Arthur Di Salvo Emeritus Director of Laboratories Nevada Department of Public Health Reno Nevada Përktheu: Dr Lul Raka Asistent i Mikrobiologjisë në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe Mikrobiolog në Departamentin e Mikrobiologjisë të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës- Prishtinë, Kosovë
E-MAIL DR LUL RAKA
Universiteti i Prishtinës



Figura 1 Maja e Breverit (njihet edhe si tharmi i bukëpjekësve) me sytha dhe vraja (Saccharomyces cerevisiae). © Dennis Kunkel Microscopy, Inc. Me leje	Majat (tharmet) janë mikroorganizma njëqelizor bulëzues (figura 1). Ato nuk prodhojnë micelie. Kolonitë e këtyre mikroorganizmave mund të vërehen në terrene ushqyese brenda 24-48 orësh. Me pamjen e kolonive të tyre të buta dhe të lagështa i ngjajnë shumë kulturave bakterore. Ekzistojnë disa lloje të majave që mund të kenë veprim patogjen në njerëz. Në këtë kapitull do të diskutohen vetëm dy përfaqësuesit kryesorë: Candida albicans dhe Cryptococcus neoformans.
Figura 2 Candida albicans – staid i majave dhe hifeve. Zakonisht haste në lëkurën e njeriut, në traktin e sipërm respirator, traktin tretës dhe traktin seksual femëror. Ky fung ka cikël dyformësh jetësor me stadin e majës dhe atë të hifeve. Majat prodhojnë hife (vargje) dhe pseudohife. Pseudohifet mund të japin rritje të qelizave të majave me anë të bulëzimit apikal apo lateral. Shkakton kandidozë (infeksion i gojës dhe vaginës) dhe vulvo-vaginit. © Dennis Kunkel Microscopy, Inc. Me leje	KANDIDOZA (Candida albicans) Ekzistojnë shumë lloje të gjinisë Candida që japin sëmundje tek njerëzit. Infeksionet që shkaktohen nga të gjitha llojet e kandidave quhen me një emër të përbashkët kandidoza. Candida albicans (figurat 2 dhe 3) është një mikroorganizëm endogjen. Ajo mund të gjindet si florë normale te 40-80% e njerëzve. Kandida është prezente në gojë (figura 4), në zorrë dhe në vaginë. Mund të ekzistojë në trajtë komensale apo në atë patogjene. Infeksioni me kandida zakonisht ndodh tek pacientët me ndonjë defekt të imunitetit qelizor, defekt në florën normale apo në fiziologjinë normale të pacientit. Pacientët me imunitet të ulur qelizor kanë edhe rënie të imunitetit ndaj infeksioneve fungale. Terapia e gjatë me antibiotikë apo me steroide e prish baraspeshën e florës normale në zorrë duke iu lejuar kandidave endogjene që t’i mbizotërojnë forcës imunologjike të strehuesit. Procedurat invazive, siç janë kardiokirurgjia dhe kateterët vënës mund të shkaktojnë dëmtime në fiziologjinë e imunitetit të strehuesit duke i paraprirë zhvillimit të infeksioneve me kandida. Edhepse kandidoza më së shpeshti haset në lëkurë dhe në mukoza, megjithatë nganjëherë ky mikroorganizëm mund të shkaktojë edhe pneumoni, septikemi ose endokardit në pacientët me imunitet të kompromituar. Prekja dhe infeksioni me kandida duket se më shumë varet nga strehuesi sesa nga vetë kandida. Sa më i dobët të jetë imuniteti i strehuesit, aq më invazive është sëmundja. Mostrat klinike që dërgohen në laborator për diagnozë mkrobiologjike varen nga lokalizimi i infeksionit, por më së shpeshti dërgohen kulturat e gjakit, sekreti vaginal, urina, fecesi, copat e thonjëve ose materiali nga lezionet lëkurore e mukotike. Kandida është një majë polimorfe, d.m.th. prodhon qeliza majore, hife dhe pseudohife. Është dëshmuar se kandida për ta mbajtur formën jetësore të majës ka nevojë për represor të transkriptimit. Aftësia për të arritur forma të ndryshme jetësore është një veti e rëndësishme në patogjenezën e infeksionit nga ky mikroorganizëm. Majat kanë diametër 10-12 mikronë, janë Gram pozitive dhe rriten brenda natës në shumicën e terreneve bakterore e fungale. Ato poashtu prodhojnë edhe gypthat embrionalë (figurat 9 dhe 10) dhe pseudohifet (figurat 6 dhe 7) që mund të formohen nga qelizat bulëzuese tharmore që mbeten të ngjitura për njëra tjetrën. Sporet mund të formohen në pseudomicelium. Këto spore quhen kllamidospore dhe përdoren për dallimin e shtameve të ndryshme të kandidave. Disa mikologë mendojnë se format e pseudomicelieve përfaqësojnë trajta më invazive të sëmundjes. Disa lloje diagnostikohen me anë të testeve biokimike. Kandidat janë të përhapura kudo në natyrë. Terapi e përzgjedhur në trajtimin e infeksioneve sistemike janë itrakonazoli dhe flukonazoli. Nëse vjen deri te infektimi i valvulës artificiale të zemrës ose ndonjë kateteri, atëherë ato duhet të ndërrohen. Nëse është prezent trupthi i huaj në strehues, atëherë mikroorganizmi nuk mund të shkatërrohet vetëm me terapi medikamentoze. Kjo rezistencë ndodh për shkak të krijimit të biofilmave, për të cilët do të diskutohet më vonë.
Figura 3 Qelizat ovale të Candida albicans. Ngjyrosja floreshente e antitrupave. CDC/Maxine Jalbert, Dr. Leo Kaufman. lek1@cdc.gov	Figura 4 Kandidoza e gojës. CDC Figura 5 Patologjia e lezioneve të veshkës së lepurit të shkaktuara nga infeksioni eksperimental me Candida albicans. Lepuri ka qenë i trajtuar me kortizon. CDC Figura 6 Preparati i ngjyrosur i këlbazës së pacientit me kandidozë pulmonale. Ngjyrosja e Gramit. CDC Figura 7 Histopatologjia e infeksioneve të shkaktuara nga Candida albicans. Ngjyrosja e me metenaminë argjendi. Pseudohifet dhe hifet e vërteta. ASCP Figura 9 Candida albicans me gypat bulëzues. Ngjyrosja me kalcifluor në medium të peptonit. Prodhimi i këtyre gypave është veti diagnostike e C. albicans. CDC/Mercy Hospital, Toledo, OH/Dr. Brian Harrington Figura 10 Candida albicans me gypat bulëzues në serum. Ngjyrosja sipas Gramit. CDC/Dr. Lucille K. Georg Figura 11. Ngjyrosja sipas Gramit e strishos vaginale që tregon Candida albicans, qeliza epiteliale dhe shumë bacile Gram negative. (1,000X oil) © Danny L. Wiedbrauk, Warde Medical Laboratories, Ann Arbor, Michigan and The MicrobeLibrary
Figura 8 Histopatologjia e ezofagitit të shkaktuar nga Candida. Ngjyrosja me metenaminë. CDC
Figura 12 Fungu i kapsuluar patogjen (Cryptococcus neoformans). Një fung i kategorisë së majave që shumëzohet me bulëzim. Fungu është plotësisht i mveshur nga një kapsulë me përmbajtje të mukopolisaharidit acidik. Shkakton sëmundje të quajtur kriptokokoza; sidomos te pacientët me imunitet të kompromituar (p.sh. pacientët me HIV/AIDS). Infeksioni mund të japë meningjit në tru, infeksione të lëkurës apo në regjione të tjera të trupit. Trajta më e shpeshtë e shfaqjes klinike është meningoencefaliti. Shkaktohet nga inhalimi i fungjeve të gjendura në tokë që janë kontaminuar me jashtëqitje të derrave. © Dennis Kunkel Microscopy, Inc. Me leje Figura 13 Kriptokokoza e mushkërive te një pacient me AIDS. Histopatologjia e mushkërive tregon zgjerim të septumeve alveolare që përmbajnë disa qeliza inflamatore dhe disa maja të gjinisë Cryptococcus neoformans CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr. epe1@cdc.gov Figura 14 Kriptokokoza e mushkërive te një pacient me AIDS. Ngjyrosja me mucikarminë. Histopatologjia e mushkërive tregon septumet e zgjeruara alveolare që përmbajnë disa qeliza inflamatore dhe numër të konsiderueshëm të majave të gjinisë Cryptococcus neoformans. Shtresa e brendshme e kapsulës së majës është e ngjyrosur me ngjyrë të kuqe. CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr. epe1@cdc.gov Figura 15 Kriptokokoza e mushkërive te një pacient me AIDS. Ngjyrosja e Metenamines. Histopatologjia e mushkërive tregon maja të shumta të gjinisë Cryptococcus neoformans përbrenda hapësirës analveolare. Majat tregojnë bulëzime të ngushta dhe variacione karakteristike në madhësi. CDC/Dr. Edwin P. Ewing, Jr. epe1@cdc.gov	KRIPTOKOKOZA (Cryptococcus neoformans) Kriptokokoza manifestohet më së shpeshti në trajtë të meningjiteve, por viteve të fundit janë përshkruar edhe raste të kriptokokozës së mushkërive. Qelizat e kriptokokeve janë me formë sferike dhe kanë diametër 3-7 mikronë (figura 12), prodhojnë sytha që kanë formë tipike të ngushtë dhe posedojnë kapsulë polisaharidike (figura 14). Kapsula mund ta pengojë funksionin e limfociteve T dhe mund të konsiderohet si faktor i rëndëishëm virulent. C.neoformans, po ashtu, prodhon enzimin fenoloksidazë, që është një faktor tjetër virulent. Venqëndrim ekologjik i C.neoformans janë bajgat e derrave dhe të pulave. Edhepse ky mikroorganizëm mund të gjindet lehtë në bajgat e derrave, megjithatë duhet vënë lidhje e drejtpërdrejtë epidemiologjike ndërmjet ekspozimit ndaj këtyre bajgave të derrave dhe infeksionit specifik human. Infeksioni dhe sëmundja janë kryesisht në domenin e strehuesit, e jo të mikroorganizmit. Burimi i infeksionit human nuk është i qartë. Ky mikroorganizëm ndodhet kudo, sidomos në zonat e ndërtesave të braktisura të kontaminuara me bajga të derrave. Portë hyrëse është trakti respirator. Sipas disa dëshmive nga studimet shkencore, mendohet se ekspozimi inicial mund të ndodh shumë vite para manifestimit të sëmundjes. Gjatë kësaj kohe mikroorganizmat mund të jenë në gjendje qetësie. Infeksioni mund të jetë subakut apo kronik. Meningoencefaliti fatal i shkaktuar nga C.neoformans ka një evolucion të sëmundjes që mund të zgjasë disa muaj të tërë. Simptomatologjia klinike fillon me pengesa në të pamur, kokëdhembje që avanson në delirium, rigjiditet nuhal që mund të qojë në komë. Nëse mjeku nuk e merr në konsideratë infeksionin nga C.neoformans dhe nuk bëhet me kohë punksioni lumbal pasuar me terapinë e mënjëhershme, infeksioni mund të jetë vdekjeprues. Lëngu trunoshpinor analizohet për ndërrimet tipike biokimike (ngritje të vlerave të proteinave dhe ulje të glukozës), prani e monociteve dhe dëshmi të pranisë së kriptokokeve. Testimet e fundit bëhen me anë të demostrimit vizual të mikroorganizmit (preparatet me ngjyrën Indike) ose me testet serologjike për antigjenet e C.neoformans. Testi me ngjyrën Indike që tregon praninë e kapsulës së këtij mikroorganizmi, plotësohet nga testi i lateks-aglutinimit për antigjen që është më sensitiv dhe më specifik. Testi i lateks-aglutinimit përcakton praninë e antigjenit, e JO antitrupin. Titri në rënie flet për prognozë të mirë, kurse rritja e tij flet për prognozë të keqe. Nëse e merrni në konsideratë kriptokokozën, atëherë mendoni për kapsulën dhe sëmundjet e sistemit nervor qëndror. Përveç se shkakton meningjit, C.neoformans po ashtu mund ti prekë edhe mushkëritë (figura 15) dhe lëkurën. Sëmundja në mushkëri dhe në lëkurë karakterizohet me formimin e një reaksioni granulomatoz me qeliza gjigante. Sikurse te sëmundjet tjera fungale, kohëve të fundit vërehet një rritje e shpeshtësisë së shkaktuar me këtë fung. Majat po ashtu mund të krijojnë një masë në mediastinum që quhet kriptokokoma. Ky mikroorganizëm në aspektin gjeografik është i kudondodhur. Për diagnozë mikrobiologjike zakonisht dërgohen mostrat e lëngut trunoshpinor, biopsia, dhe urina (ky mikroorganizëm mund të izolohet nga urina te infeksionet e SNQ-së dhe tek ato sistemike). Ky fung rritet brenda natës në terrenet bakteriologjike dhe ato fungale në 37°C, por rritja është më e ngadalshme në temperaturë dhome. Në terrenet ushqyese, ky mikroorganizëm jep koloni kremore, të bardha dhe mukoide (për shkak të pranisë së kapsulës). Kolonitë bëhen të dukshme në terrene ushqyese zakonisht brenda 24-48 orësh. Me kalimin e kohës, kolonitë marrin ngjyrë kafe për shkak të prodhimit të melaninës nga ana e fenoloksidazës. Identifikimi i C.neoformans bëhet me anë të testeve fiziologjike. Për ta identifikuar këtë mikroorganizëm në seksionet e indeve, patologët përdorin ngjyrën e mucikarminës, që e ngjyros kapsulën. Zakonisht përreth indeve ekziston një përgjigje e dobët inflamatore apo nuk ka fare përgjigje të tillë. Një metodë e shpeshtë diagnostike është testi i ngjyrosjes floreshente direkte të antitrupave që identifikon këto mikroorganizma në kulturë apo në seksionet e indeve, duke dhënë ngjyrosje të gjelbërt të murit të qelizave të majave. Në kuadër të testeve serologjike njihen 3 lloje testesh për diagnozë: Testi i ngjyrosjes indirekte floreshente të antitrupave, testi i aglutinimit të anitrupave në epruvetë dhe lateks-aglutinimi i antigjeneve. Testi i lateks-aglutinimit mund të përdoret si test prognoze. Me përmirësimin e gjendjes së pacientit, titri i antigjeneve në serum, po ashtu do të ulet. Medikamentet e përzgjedhura në trajtimin e infeksioneve me kriptokoke janë amfotericina B dhe florocitozina. Aktualisht këto medikamente janë me veprim sinergjik, prandaj shpesh përdoren së bashku në terapi.
	Kthehu në seksionin e Mikologjisë të Mikrobiologjia dhe Imunologjia On-line faqja së fundi e ndërruar në Sunday, February 15, 2015 faqja mbahet nga Richard Hunt