x

ANGLISHT

 
VIROLOGJIA – KAPITULLI II

VIROLOGJIA BAZË: RIPRODHIMI I VIRUSËVE

Dr Margaret Hunt

Professor Emerita
University of South Carolina School of Medicine

 

Përktheu:
Profesor Kristaq Bërxholi
Virolog - Fakulteti i Mjekësisë  Veterinare
Departamenti i Lëndëve Paraklinike
Tiranë  - Shqipëri 

OBJEKTIVAT E MËSIMIT

Pamje e përgjithshme e ciklit të riprodhimit të virusëve

ADSORBIMI
Faza e parë në infeksionin e qelizës është ngjitja e virusit në sipërfaqen e saj. Ngjitja ndodh nëpërmjet rrugës jonike të ndërveprimit, e cila është e pavarur nga temperatura. Proteina ngjitëse virale i njeh receptorët specifikë, të cilët mund të jenë proteina, karbohidrate ose lipide në sipërfaqen e jashtme të qelizës. Qeliza pa receptorët e përshtatshëm nuk është e ndjeshme kundrejt virusit.  
 

HYRJA NË QELIZË
Virusi futet në qelizë me rrugë të ndryshme, varësisht nga natyra e tij.

Viruset me mbulesë

(A) Hyrja nëpërmjet fuzionit me membranën e plazmës. Disa virusë me mbulesë fuzionohen drejtpërdrejtë me membranën plazmatike. Në këtë mënyrë komponentët e brendshëm të virionit  çlirohen menjëherë në citoplazmën e qelizës (figura 1).

(B) Hyrja nëpërmjet endozomës në sipërfaqe të qelizës (figura 2).

Disa virusë me mbulesë kërkojnë një pH acidik që të ndodhë fuzioni dhe nuk janë të aftë që të bashkohen direkt me membranën plazmatike. Këta virusë merren nëpërmjet invaginacionit  të membranës në endozomë. Pasi endozoma bëhet acide, aktiviteti latent lidhës i proteinës aktivizohet nga rënia e pH dhe membrana e virionit bashkohet me endozomën e membranës. Kjo rezulton në çlirimin e komponentëve të brendshëm të virusit në citoplazmën e qelizës.

Virusët pa mbulesë

Virusët pa mbulesë mund të kalojnë nëpërmjet membranës së plazmës direkt ose mund të merren nëpërmjet endozomës. Mandej ata ose kalojnë ose e shkatërrojnë membranën endozomale.
 

ZHVESHJA
Acidi nukleik duhet të jetë mjaft i zhveshur me qëllim që virusi të fillojë procesin e riprodhimit. Kur  acidi nukleik është i zhveshur, thërmizat virale nuk mund të largohen nga qeliza - ky është starti i fazës së EKLIPSIT- së paku deri sa të jenë formuar virionet e reja.
 

SINTEZA E ACIDIT NUKLEIK VIRAL DHE PROTEINËS
Përdoren shumë strategji dhe disa sosh do të diskutohen në kapitujt vijues. 
 

GRUMBULLIMI/MATURIMI
Thërmizat e reja virale grumbullohen dhe sistemohen. Ai mund të jetë një  stad maturimi që pason procesin e fillimit të grumbullimit e sistemimit. 
 

ÇLIRIMI
Virusi çlirohet duke shkaktuar lizën e qelizës ose nëse ka mbulesë, ai mund të mugullojë nga qeliza. Virusët e mugulluar (figurat 3 dhe 4) nuk kanë nevojë të vrasin qelizën. Kështu disa virusë që mugullojnë kanë aftësinë që të japin infeksione perzistente. Nuk janë infektive të gjitha thërmizat virale. Raporti i thërmizave virale joinfektive me ato infektive ndryshojnë sipas virusit dhe kushteve të rritjes.
 

PROTEINAT STRUKTURALE DHE JOSTRUKTURALE
Gjithë proteinat në një thërmizë të maturuar të virusit janë quajtur proteina strukturale- edhe sikur ato të mos japin kontribut për morofologjinë ose qëndrueshmërinë e virionit. Proteinat jostrukturale janë ato proteina virale që gjenden në qelizë, por nuk janë të sistemuara në virion.

Figura 2. Bashkimi i virusit me membranën e endozomës

Figura 3. Transmetimi i mikrografisë elektronike të HIV-1, mugullimi dhe çlirimi. CDC

Figura 4. Mugullimi i HIV nga  indi limfatik human (TEM x133,335) © Dennis Kunkel Microscopy, Inc.  Me leje

EFEKTET E VIRUSËVE NË SINTEZËN MAKROMOLEKULARE TË BUJTËSIT

Shumë virusë inhibojnë ARN-në e bujtësit ose sintezën e proteinave (ose çdo kombinim të tyre). Mekanizmat  nëpërmjet të cilëve virusi e bën këtë janë të shumtë.

Efekti citopatik (ECP)
Prezenca e virusit shpesh shkakton rritjen e ndryshimeve morfologjike në qelizën e bujtësit. Çdo ndryshim i evidentuar në qelizën e bujtësit si pasojë e infeksionit njihet si efekt citopatik. Efektet citopatike (ECP) mund të  jenë rrumbullakosja e qelizës, disorientimi, ënjtja ose tkurrja, vdekja, largimi nga sipërfaqja etj. 

Shumë virusë mund të shkaktojnë apoptozën (vdekjen e programuar të qelizës). Kjo mund të jetë një pjesë mjaft e rëndësishme  e mbrojtjes së qelizave të bujtësit kundrejt virusit-vdekja e qelizave përpara kompletimit  të ciklit të riprodhimit viral mund të kufizojë numrin e pasardhësve dhe përhapjen e infeksionit. (Disa virusë e vonojnë ose e parandalojnë apoptozën-duke i dhënë shans vetes që të riprodhojë më shumë virione.)

Disa virusë prekin rregullimin e shfaqjes së gjeneve të qelizës së bujtësit, gjë e cila ka rezultat të rëndësishëm si në aftësinë e virusit për t’u rritur si dhe në kuptimin e efektit në qelizën bujtëse. Efektet citopatike të prodhuara nga virusë të ndryshëm varen nga virusi dhe qeliza në të cilën ai rritet. Kjo mund të përdoret në laboratorët e virologjisë klinike si metodë për identifikimin e izolateve të virusit. 

Metoda për formimin e njësive të pllakave
Efekti CP mund të përdoret për të përcaktuar sasinë e thërmizave infekcioze nëpërmjet formimit të njësive të pllakave virale (figura 5).

Qelizat rriten në një sipërfaqe të sheshtë deri sa të formojnë një shtresë njëqelizore që mbulon gjithë fundin e pllakës plastike apo të qelqit. Mandej ato infektohen me virus. Terreni i rritjes zëvëndësohet me një terren gjysmë të ngurtë, kështu që çdo thërmizë virale e prodhuar si rezultat i infeksionit nuk mund të lëvizë nga vendi i tij i formimit. Në rastin kur thërmiza virale infekton qelizën, ajo replikohet dhe mandej vret qelizën duke formuar një pllakë virale. Qelizat përreth infektohen nga virusët e rinj të replikuar dhe ato gjithashtu vdesin. Ky proces mund të përsëritet disa herë. Qelizat mandej ngjyrosen me një ngjyrë, e cila vizualizon vetëm qelizat e gjalla. Qelizat e vdekura nuk ngjyrosen dhe duken si njolla të bardha të pangjyrosura në ambientin me ngjyrë. Megjithkëtë, virusët, të cilët nuk vrasin qelizën mund të mos formojnë pllaka virale. 

Metodat për virusët
Disa metoda (si p.sh. mikroskopia elektronike) ndihmojnë për të numëruar virionet por nuk na ndihmojnë për të marrë informacion për infektivitetin e tyre. Metodat e tjera (si p.sh. hemaglutinimi) janë më pak të ndjeshme për të matur sasinë e pranishme të virusit, por edhe ato nuk japin informacion për infektivitetin. Metoda të tjera si ajo e formimit të pllakave virale masin numrin e thërmizave infektive të virusit.

Kthehu në seksionin e virologji të Microbiology and Immunology On-line

faqja së fundi e ndërruar në  Sunday, February 15, 2015
faqja mbahet nga  Richard Hunt