ANTIGJENET



x	BAKTERIOLOGJIA	IMUNOLOGJIA	MIKOLOGJIA	PARAZITOLOGJIA	VIROLOGJIA
ANGLISHT	IMUNOLOGJIA – KAPITULLI 3 ANTIGJENET Dr Gene Mayer Department of Pathology, Microbiology and Immunology University of South Carolina Columbia Përktheu: Dr Lul Raka
SPANJOLLISHT
E-MAIL DR LUL RAKA
Universiteti i Prishtinës


OBJEKTIVAT MËSIMOR Krahasimi dhe dallimi ndërmjet imunogjenit, antigjenit dhe haptenit Përshkrimi i faktorëve që ndikojnë në imunogjenitet Përkufizimi i përbërjes kimike të imunogjeneve Krahasimi i strukturës së antigjeneve që varen nga T limfocitet dhe atyre që janë të pavarur nga to Kuptimi i konceptit të konjugantëve që bartin haptenet dhe përshkrimi i strukturës së tyre Karakterizimi i determinantave antigjenike Njohja me parimin e superantigjeneve	PËRKUFIZIMET Imunogjenet Substancat që shkaktojnë përgjigje specifike imunologjike. Antigjenet (Ag) Substancat që reagojnë me prodhimet e përgjigjes specifike imunologjike ose me antitrupat. Haptenet Substancat që nuk janë imunogjene, por mund të reagojnë me antitrupa. Haptenet janë molekula të vogla, të cilat veçmas, nuk mund të indukojnë përgjigje imunologjike, por këtë mund ta bëjnë nëse lidhen me një molekulë tjetër bartëse. Haptenet e lira mund të reagojnë me produktet e përgjigjes imunologjike pasi këto të jenë në dispozicion. Haptenet kanë veti antigjenike, por jo imunogjenike. Epitopet ose determinantat antigjenike Janë pjesët e veçanta të antigjenit, të cilat lidhen me antitrupa. Antitrupat (At) Janë proteina specifike që prodhohen si përgjigje ndaj një imunogjeni dhe reagojnë me antigjenin. FAKTORËT QË NDIKOJNË NË IMUNOGJENITET Substanca imunogjene E huaja Sistemi imunologjik normalisht i dallon molekulat e veta nga ato të huajat, prandaj vetëm molekulat e huaja ushtrojnë veprim imunogjen. Madhësia Nuk ka ndonjë madhësi të caktuar mbi të cilën një substancë do të jetë imunogjene. Megjithatë, sa më e madhe të jetë një molekulë, aq më i madh do të jetë veprimi i saj imunogjen. Përbërja kimike Zakonisht, nëse një substancë është komplekse nga aspekti i përbërjes kimike, atëherë ajo do të ketë veprim më të fuqishëm imunogjen. Determinantat antigjenike krijohen me sekuentimin primar të mbetjes në polimer dhe/ose strukturën sekondare, terciare apo kuaternare të molekulës. Forma fizike Antigjenet në formë thërmizash, zakonisht kanë veprim më të theksuar imunogjen sesa ato të tretshëm. Poashtu, antigjenet e denatyruar janë më imunogjen sesa ato që ndodhen në formën native. Zbërthyeshmëria Për të zhvilluar përgjigjen imunitare, shumica e antigjeneve (antigjenet që varen nga limfocitet T) duhet paraprakisht të fagocitohen, të përpunohen dhe pastaj t’iu prezentohen limfociteve ndihmëse T(T-helper cells) përmes qelizave që prezentojnë antigjenin. Prandaj, antigjenet që fagocitohen më lehtë nga qelizat mbrojtëse të organizmit, janë më imunogjen.
KFJALËT KYÇE Imunogjeni Antigjeni Hapteni Epitopi Determinanta antigjenike Antitrupat Antigjeni varës nga T-limfocitet Konjugati bartës i hapteneve Determinanta native Determinanta haptenike Superantigjeni	Sistemi biologjik Faktorët gjenetik Substancat e ndryshme mund të kenë veprim të ndryshëm imunogjen. Disa substanca mund të kenë efekt imunogjen te një njeri, por jo te disa të tjerë (reaguesit dhe joreaguesit). Individët e caktuar mund të kenë mungesë ose dëmtim të gjeneve që kodojnë për receptorët e antigjeneve në limfocitet B dhe T; apo mund të kenë mungesë të gjeneve që iu nevojiten qelizave antigjen-prezentuese për t’i prezentuar antigjenet tek limfocitet T. Mosha Mosha, poashtu mund të ndikojë në imunogjenitet. Zakonisht, personat shumë të moshuar dhe ata shumë të rinj kanë aftësi më të kufizuar për prodhimin e përgjigjes imunologjike ndaj substancave imunogjeneve. Metoda e dhënies Doza Doza e dhënies së imunogjenit mund të ndikojë në imunogjenitet. Ekziston një dozë e caktuar e antigjenit, mbi ose nën të cilën përgjigja imunologjike nuk do të jetë optimale. Rruga Përgjithësisht rruga subkutane është më e mirë sesa ajo brendavenoze ose intragastrike. Rruga me të cilën jepet antigjeni, poashtu mund ta ndryshojë natyrën e përgjigjes imunologjike. Adjuvantët Substancat që mund ta rrisin përgjigjen imunologjike ndaj një imunogjeni quhen adjuvansë. Nganjëherë, përdorimi i tyre kufizohet për shkak të efekteve të padëshirueshme anësore siç janë ethet dhe inflamacioni.
	PËRBËRJA KIMIKE E SUBSTANCAVE IMUNOGJENE Proteinat Shumica e substancave imunogjene kanë përbërje proteinike. Këto proteina mund të jenë të pastra apo përzierje në trajtë të glikoproteinave ose lipoproteinave. Në përgjithësi, proteinat e kanë efektin më të madh imunogjen. Polisaharidet Polisaharidet e pastra dhe lipopolisaharidet, poashtu kanë veprim të mirë imunogjen. Acidet nukleike Acidet nukleike zakonisht kanë veti të dobëta imunogjene. Megjithatë, këto cilësi mund të shtohen nëse kanë rradhitje njëvargore ose janë të lidhura bashkë me proteinat. Lipidet Në përgjithësi, lipidet nuk kanë veprim imunogjen, edhepse nganjëherë mund të kenë veti të hapteneve.
Figura 1 Te një antigjen, determinanta e njejtë antigjenike përsëritet disa herë	LLOJET E ANTIGJENEVE Antigjenet e pavarura nga limfocitet T Antigjenet e pavaruara nga limfocitet T janë antigjene që mund të stimulojnë drejtpërdrejt qelizat B për të prodhuar antitrupa, d.m. th. pa patur nevojë për ndihmesën e limfociteve T. Zakonisht, polisaharidet janë antigjene të pavarura nga limfocitet T. Përgjigja e antitrupave ndaj këtyre antigjeneve dallon nga përgjigja ndaj antigjenëve të tjerë. Veçoritë kryesore Struktura polimerike Këto antigjene karakterizohen me praninë e një determinante të njejtë antigjenike, e cila përsëritet disa herë (figura 1).
	Aktivizimi poliklonal i limfociteve B Shumica e këtyre antigjeneve mund të aktivizojnë klone të caktura të limfociteve B që janë specifike për antigjene tjera (aktivizimi poliklonal). Varësisht nga aftësia e tyre për të aktivizuar poliklonet e limfociteve B, antigjenet e pavarura nga limfocitet T ndahen në dy grupe: antigjenet T1 dhe T2. Tipi 1 i këtyre antigjeneve karakterizohet me stimulim poliklonal, kurse tipi 2 nuk e ka këtë aftësi. Rezistenca ndaj zbërthimit Antigjenet e pavaruara nga limfocitet T janë më rezistentë ndaj zbërthimit andaj jetojnë më gjatë dhe vazhdojnë ta stimulojnë sisitemin imunitar.
Figura 2 Antigjenet varëse nga limfocitet T veçohen me disa kopje të determinantave të ndryshme antigjenike	Antigjenet e varura nga limfocitet T Këto antigjene nuk mund ta stimulojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë prodhimin e antitrupave pa ndihmesën e limfociteve T. Në këtë grup antigjenesh bëjnë pjesë proteinat. Në aspektin strukturor, këto antigjene karakterizohen me disa kopje të determinantave të ndryshme antigjenike (figura 2). KONJUGANTËT BARTËS TË HAPTENEVE Përkufizimi Konjugantët bartës të hapteneve janë molekula imunogjene me të cilat lidhen haptenet me lidhje kovalente. Molekula imunogjene quhet bartës.
Figura 3 Konjugantët bartës të hapteneve kanë determinanta native antigjenike të bartësit si dhe determinantat e reja të haptenit	Struktura Në aspektin strukturor këto konjugantë karakterizohen me praninë e determinantave native antigjenike të bartësit dhe determinantat e reja që krijohen nga hapteni (determinantat e haptenit)- figura 3. Determinanta e krijuar nga hapteni përbëhet nga hapteni dhe disa pjesë të ngjitura. Antitrupat e krijuar ndaj determinantës do të reagojnë poashtu edhe me haptenin e lirë. Në konjugimet e tilla lloji i bartësit e përcakton se a do të jetë përgjigja e varuar apo e pavarura nga limfocitet T.
Figura 4 Determinantat antigjenike janë zakonisht të kufizuara në ato pjesë të antigjenit që kanë qasje më të lehtë për antitrupa (janë dhënë me ngjyrë të zezë për këtë proteinë që përmban hekur)	DETERMINANTAT ANTIGJENIKE Determinantat e njohura prej limfociteve B Përbërja Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet B dhe antitrupat e prodhuar nga limfocitet B krijohen nga pjesët parësore të polimerit (determinantat lineare spo sekuenciale) dhe/ose nga struktura sekondare, terciare apo kuaternare e molekulës (determinantat konformacionale). Madhësia Në përgjithësi, determinantat antigjenike janë të vogla dhe kanë numër të kufizuar të pjesëve - 4 deri 8 sosh (aminoacidet dhe sheqernat). Vendi lidhës i një antitrupi do të akomodojë një determinantë antigjenike prej afërsisht 4-8 pjesësh. Numri Edhepse teorikisht secila prej 4-8 pjesëve mund të formojë një determinantë të veçantë antigjenike, në praktikë, numri i determinantave antigjenike për një antigjen është shumë më i ulët. Zakonisht numri i determinantave antigjenike është i kufizuar në ato segmente të antigjenit me të cilat kanë qasje antitrupat (figura 4 – determinantat antigjenike janë dhënë me ngjyrë të zezë).
	Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet T Përbërja Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet T krijohen me sekuencë primare të aminoacideve në proteina. Limfocitet T nuk i njohin antigjenet që kanë natyrë polisaharide apo të acideve nukleike. Prandaj, polisaharidet janë të pavaruara nga limfocitet T, gjersa proteinat, zakonisht janë antigjenë që varen nga limfocitet T. Për njohjen e determinantave nga limfocitet T kërkohet që këto antigjene paraprakisht të zbërthehen në peptide të imta. Prandaj, determinantat antigjenike nuk ka nevojë të jenë të lokalizuara në sipërfaqet e ekspozuara të antigjenit. Peptidet e lira nuk njihen nga limfocitet T, por ato lidhen me molekulat e koduara nga kompleksi kryesor i histokompatibilitetit (major histocompatibility complex - MHC). Prandaj, molekula e njeh vetëm kompleksin e krijuar nga peptidi dhe molekulat MHC. Madhësia Zakonisht determinantat antigjenike janë të vogla dhe janë të kufizuara në 8-15 aminoacide. Numri Edhepse secila prej 8-15 pjesëve të mbetura mund të krijojë një determinantë të ndarë antigjenike, në praktikë numri i determinantave antigjenike për një antigjen është shumë më i vogël. Determinantat antigjenike janë të kufizuara në pjesët e antigjenit që kanë aftësi për t’u lidhur me molekulat e MHC. Ky fakt i sqaron dallimet e përgjigjes antigjenike te individët e ndryshëm.
Figura 5 Superantigjenet aktivizojnë një fraksion të lartë të limfociteve T për dallim nga antigjenet tradicional që varen nga qelizat T	SUPERANTIGJENET Kur sistemi imunologjik e njeh një antigjen tradicional që varet nga limfocitet T, atëherë vetëm një fraksion i vogël i popullacionit të limfociteve T (një në 10⁴ -10⁵) është i aftë që ta njohë antigjenin dhe të aktivizohet (përgjigja monoklonale/oligoklonale). Megjithatë, ekzistojnë disa antigjene që në mënyrë poliklonale e aktivizojnë një numër të madh të limfociteve T, madje deri në 25% të tyre. Këto antigjene quhen superantigjene (figura 5). Shembuj të superantigjeneve janë: enterotoksina stafilokoksike (helmimi me ushqim), toksina stafilokoksike e shokut toksik (sindromi i lëkurës së përvluar), toksinat stafilokoksike eksfoliative etj. Edhepse më së miri janë studiuar superantigjenet bakterore, ekzistojnë edhe superantigjene nga radhët e virusëve dhe mikroorganizmave të tjerë. Sëmundjet e shoqëruara me ekspozim ndaj superantigjeneve shfaqen pjesërisht për shkak të hiperaktivizimit të sistemit imunologjik dhe lirimit të citokineve bioaktive nga limfocitet e aktivizuara T.
	Kthehu në seksionin e imunologjia të Microbiology and Immunology On-line faqja së fundi e ndërruar në Sunday, February 15, 2015 faqja mbahet nga Richard Hunt