ANGLISHT

PARAZITOLOGJIA – KAPITULLI IV  

NEMATODET

Dr Abdul Ghaffar
Professor Emeritus
University of South Carolina School of Medicine

Përktheu:

Dr. Lul Raka
Asistent i Mikrobiologjisë në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit të Prishtinës dhe Mikrobiolog në Departamentin e Mikrobiologjisë të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike të Kosovës- Prishtinë, Kosovë

 

E-MAIL DR LUL RAKA

Universiteti i Prishtinës

OBJEKTIVAT MËSIMORË
Epidemiologjia, Sëmundshmëria dhe vdekshmëria
Morfologjia e parazitëve
Cikli jetësor, strehuesi, dhe vektorët
Sëmundjet, simptomat, patogjeneza dhe lokalizimi i infeksioneve
Diagnoza
Parandalimi dhe kontrolli

Helmintet e zorrëve që kanë rëndësi mjekësore janë: Ascaris lumbricoides, Trichinella spiralis, Trichuris trichiura,  Enterobius vermicularis, Strongyloides stercoralis, Ancylostoma duodenale, Necator americanes dhe Dracunculus medinensis. E. vermicularis dhe T. trichiura janë ekskluzivisht parazitë të zorrëve. Helmintet tjera të cekura më parë kanë edhe fazën e zorrëve edhe atë indore.

Ascaris lumbricoides (Skrraja e fëmijëve)

 

Figura 1.   Cikli jetësor i Ascaris lumbricoides  
Parazitët e rritur jetojnë në lumenin e zorrës së hollë. Femra mund të prodhojë afër 200,000 vezë në ditë, të cilat qiten me feces . Vezët e pafertilizuara mund të merren nga strehuesi, por ato nuk janë infektive. Vezët fertile embrionojnë dhe bëhen infektive në afatin kohor prej 18 ditësh deri në disa javë , varësisht nga kushtet e mjedisit të jashtëm (optimumi: tokë me lagështi, nxehtësi dhe hije).  Pas gëlltitjes së vezëve infektive    , çilen larvat , e invadojnë mukozën e zorrëve dhe barten përmes sistemit portal dhe pastaj atij sistemik në mushkëri . Më tej, larvat piqen në mushkëri (10-14 ditë), depërtojnë murin alveolar, ngjiten në pemën bronkiale deri në grykë dhe pastaj gëlltiten . Pasi të arrijnë në zorrën e hollë, aty zhvillohen në parazit të rritur .  Prej gëllitjes së vezëve infektive e deri në rritjen e adultëve femra nevojiten afër 2-3 muaj. Parazitët e rritur mund të jetojnë 1-2 vjet. CDC

BURIMET E INTERNETIT

Shumë imazhe në këtë faqe vijnë nga
Parasite Image Library
CDC

Ascaris – Të dhënat kryesore
CDC

Epidemiologjia
Sëmundshmëria vjetore globale e infeksioneve të shkaktuara nga Askaridet vlerësohet në afër 1 bilionë, me vdekshmëri prej 20.000 rastesh. Infestimi me Askaris mund të shfaqet tek të gjitha moshat, por është më prevalent në grup moshat prej 5-9 vjeç. Incidenca është më e lartë tek popullata që jeton në vendbanime të varfëra rurale.

Morfologjia
Madhësia mesatare e skrrajës femër është 30 cm(gjatësia) me 5mm (diametri). Paraziti mashkull është më i vogël sesa femra.

Cikli jetësor (figura 1) 
Infeksioni shfaqet pas marrjes së ushqimit të kontaminuar me vezë infektive, të cilat ngjiten në pjesën e sipërme të zorrës së hollë. Larvat, që kanë madhësi 250 x 15 mikrometra, e depërtojnë murin e zorrëve dhe futen në venula ose në enë limfatike. Pastaj, ato kalojnë nëpër mëlqi, zemër dhe mushkëri; brenda 1-7 ditësh arrijnë në alveole. Gjatë kësaj periudhe rriten duke mbërritur madhësinë 1.5 cm. Në vazhdim të ciklit të tyre, ato migrojnë në drejtim të bronkeve, ngjiten në trake, gjuhë dhe kalojnë prapa në ezofag për të vazhduar drejt zorrës së hollë, ku piqen brenda 2-3 muajsh. Femra mund të jetojë në zorrë për 12-18 muaj dhe ka një kapacitet të prodhimit të 25 milionë vezëve, me një mesatare ditore të qitjes së 200.000 vezëve me feçe (figura 2). Vezët qiten jashtë me feçe dhe në kushte të përshtatshme të mjedisit (21- 30°C, lagështi, mjedis i ajrosur) brenda vezëve zhvillohen larvat infektive. Vezët janë rezistente ndaj dezinfektantëve dhe mbijetojnë me muaj të tërë në ujërat e zeza, por shkatërrohen nga nxehtësia (40°C për 15 orë). Infeksioni përhapet prej njeriut në njeri, por është i mundshëm edhe autoinfeksioni.

Simptomat
Simptomatologjia klinike varet nga kapaciteti i skrrajave. Prania e një numri të vogël të tyre(10-20) mund të kalojë i pavërejtur klinikisht, por ato mund të gjenden gjatë ekzaminimit rutinor të fecesit. Ankesa më e shpeshtë e pacientëve me këtë infeksion është dhembja e lehtë abdominale. Te rastet e rënda, pacienti mund të ketë apati, humbje peshe, anoreksi, distenzion të abdomenit, diarre të kohëpaskohshme dhe nganjëherë edhe vjellje. Gjatë stadit pulmonal, mund të ketë periudhë të shkurtër të manifestimit të kollës, fishkëllimave, dispnesë dhe shqetësimeve nën sternum. Shumica e simptomeve janë rrjedhojë e pranisë fizike të skrrajave.

Diagnoza
Diagnoza bazohet në identifikimin e vezëve në feces (40-70 mikrometera me 35-50 mikrometra - figura 2).

Trajtimi dhe parandalimi
Trajtimi me mebendazol është efikas (200 mg, për të rritur dhe 100 mg për fëmijë, për 3 ditë me rradhë). Masa më e mirë parandaluese është higjiena adekuate.

  Figura 2a
Një vezë fertile e Ascarisit, në stadin njëqelizor (gjatë qitjes me feces). Zhvillimi i plotë i larvës kërkon 18 ditë nën kushte të favorshme. CDC DPDx Parasite Image Library

  Figura 2d
Vezë fertile. Në brendi të vezës  mund të dallohet embrioni. Një pacient 10 vjeç i kontrolluar në Cherokee, North Carolina. CDC DPDx Parasite Image Library

  Figura 2f
Dy vezë të frytnuara te i njejti pacient, në të cilat ka filluar zhvillimi i embrionit (kjo ndodh kur mostrat e fecesit nuk janë përpunuar disa ditë, pa ruajtje në frigorifer). Mund të shihet embrioni në stadin e hershëm të ndarjes (4-6 qeliza). Vëreni në të majtë që veza ka një shtresë të jashtme mamillare shumë të hollë. CDC DPDx Parasite Image Library

  Figura 2g
Një vezë që përmban larvën, e cila do të jetë infektive nëse gëlltitet. Pacient nga Léogane, Haiti.  CDC DPDx Parasite Image Library

  Figura 2i
Skrrajë e rritur e Ascaris. Vetitë diagnostike: skajet e ngushtuara; gjatësia 15-35 cm (femrat janë më të mëdha sesa meshkujt). Ky parazit në foto është femër, siç shihet nga madhësia dhe nga prania e brezit gjenital (lugu i mbyllët rrethor në fundin e imazhit). Material nga një fëmijë në Florida. CDC  DPDx Parasite Image Library

  Figura 2k
Larvat e Ascaris lumbricoides në seksionin  e mushkërive (H&E)  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje
 

Trichinella spiralis (Trihinoza)

Epidemiologjia
Trihinoza ndërlidhet me cilësinë e mishit të derrit dhe konsumin e mishit të papërgatitur termikisht. Hulumtimet e autopsisë kanë treguar se infeksioni i popullatës me këtë parazit është rreth 2%. Vdekshmëria nga ky infeksion është e ulët.

Morfologjia
Paraziti i rritur femër ka madhësi 3.5 mm x 60 mikrometra. Larvat në inde (100 x 5 mikrometra) janë të mveshura me një kapsulë që ka formë limoni.

Cikli jetësor
Infeksioni shfaqet me marrjen e larvave përmes mishit të papërgatitur mirë, të cilat pastaj invadojnë mukozën e zorrëve dhe diferencohen seksualisht brenda 18-24 orësh. Femra, pas fertilizimit, krijon një strofull thellë në mukozën e zorrës së hollë, gjersa mashkulli është zhvendosur (faza e zorrëve). Rreth ditës së pestë, vezët fillojnë të çelin në parazitin femër dhe larvat e reja depozitohen në mukozë prej nga arrijnë në enët limfatike, nyjet limfatike dhe sistemin e qarkullimit të gjakut (migrimi i larvave). Zbërthimi i larvave ndodh 4-16 javë pas infeksionit. Larvat depozitohen në fijet muskulore dhe në muskujt e strijuar; ato formojnë kapsulën që kalcifikohet për të formuar një cistë. Në indet e tjera (jo të strijuara), siç janë zemra dhe truri, larvat nuk kalcifikohen; ato vdesin dhe dezintegrohen. Cista mund të jetojë për disa vjet. Një parazit femër prodhon afër 1500 larva. Njeriu është strehues i përhershëm i këtij paraziti. Rezervoar të infeksionit janë shumica e kafshëve mishngrënëse dhe omnivore (kafshë që hanë gjithçka- figurat 3 dhe 4).

Simptomat
Simptomat e trihinozës varen nga shkalla e infeksionit - infeksionet mesatare mund të jenë asimptomatike. Një bollus më i madh i infeksionit prodhon simptome sipas shkallës dhe stadit të infeksionit dhe organeve të përfshira (tabela 1).

Patologjia dhe imunologjia
Patogjeneza e Trihinelës është e ndërlidhur me praninë e një numri të madh të larvave në muskujt vital dhe reaksionin e strehuesit ndaj metabolitëve të larvave. Fijet muskulore zmadhohen, deformohen dhe bëhen edematoze. Muskujt e paralizuar janë të infiltruar me neutrofile, eozinofile dhe limfocite. Splenomegalia varet nga shkalla e infeksionit. Këta parazitë indukojnë përgjigje të fuqishme me IgE, të cilat bashkë me eozinofilet i kontribojnë vdekjes së parazitit.

Diagnoza
Diagnoza varet nga simptomat, të dhënat anamnestike të konsumit të mishit të papërpunuar dhe të papjekur dhe analizave laboratorike (eozinofilia, rritja e kreatinëfosfokinazës së serumit dhe llaktat-dehidrogjenazës dhe antitrupat ndaj T. spiralis)

Trajtimi dhe kontrolli
Steroidet përdoren për trajtimin e simptomeve inflamatore, kurse mebendazoli për eliminimin e skrrajave. Mënyrat më të mira për të evituar infeksionin janë eliminimi i infeksionit me parazitë te derrat dhe pjekja adekuate e mishit.

Trihineloza fitohet me konsumin e mishit që përmban cista (larvat e cistuara)  të  Trihinelës.  Pas ekspozimit ndaj acidit klorhidrik dhe pepsinës së lukthit, larvat lirohen nga cistat dhe invadojnë mukozën e zorrës së hollë ku zhvillohen në trajtë të parazitëve të rritur (femrat kanë gjatësi 2.2 mm, meshkujt 1.2 mm; jetëgjatësia në zorrën e hollë është rreth 4 javë). Pas një jave femrat lirojnë larvat që migrojnë në muskulaturën tërthoro-vijore ku krijojnë cistë . Trichinella pseudospiralis, nuk ka stad të cistës. Cistimi kompletohet brenda 4-5 javësh dhe larvat e cistuara mund të mbeten për vite të tëra. Gëlltitja e larvave të cistuara e shpejton ciklin. Mijtë dhe brejtësit tjerë janë përgjegjës parësorë për mbajtjen e endemicitetit të këtij infeksioni. Kafshët mishngrënëse, si derrat dhe arijtë, ushqehen me këta brejtës të infektuar ose me mish nga kafshët e tjera. Në ciklin jetësor të llojeve të ndryshme të trihinelave janë të përfshirë lloje të ndryshme të strehuesve animalë.Njerëzit infektohen rastësisht gjatë konsumit të mishit të papërpunuar të këtyre kafshëve mishngrënese (ose duke konsumuar ushqimin e kontaminuar me mishin e tillë)
DPDx Parasite Image Library

   Larvat e cistuara të trihinelës në indin muskulor. Brenda cistave mund të shihen larvat e përdredhura. DPDx Parasite Image Library

Larvat e trihinelës, të liruara nga cistat e tyre, me përdredhje tipike; gjatësia 0.8 deri 1 mm. Ariu polar. CDC DPDx Parasite Image Library

 
Cikli jetësor i Trichuris trichiura

Vezët e paembrionuara qiten me feces (1). Në tokë, vezët kalojnë nëpër stadin dyqelizor (2), stadin e avansuar (3), dhe pastaj ato embrionojnë (4); vezët bëhen infektive brenda 15 - 30 ditësh.  Pas gëlltitjes (duart apo ushqimi i kontaminuar me tokë) vezët qelin në zorrën e hollë dhe lirojnë larvat (5) të cilat piqen dhe zhvillohen në parazitë të rritur në zorrën e trashë (6).  Parazitët e rritur (afër 4 cm në gjatësi) jetojnë në cekum dhe kolonin ascendent. Parazitët e rritur janë të fiksuar në atë lokacion, me porcionin e përparmë të përshkuar në mukozë. Femrat piqen 60-70 ditë pas infeksionit. Parazitët femra qesin brenda ditës 3000- 20 000 vezë. Cikli jetësor i adultëve zgjat afër 1 vjet. CDC DPDx Parasite Image Library

Trichuris trichiura  

Epidemiologjia
Trihiuriaza është sëmundje tropike që haset te fëmijët (5-15 vjeç), kryesisht në zonat rurale të Azisë (65% prej 500-700 milionë rasteve të regjistruara). Sëmundja vërehet edhe në Amerikë dhe përqëndrohet kryesisht në familjet me kushte të këqija higjienike. 

Morfologjia
Paraziti femër është i gjatë 50 mm me skajin e përparmë më të vogël (diametri 100 mikrometër) dhe skajin e pasëm të trashë (500 mikrometera). Mashkulli është më i vogël dhe ka skajin e pasëm të përdredhur. Vezët e trihiurisit kanë formë të limonit apo topit të ragbit dhe kanë tapa terminale në të dy skajet.

Cikli jetësor
Infeksioni shfaqet me marrjen e vezëve të embrionuara nga toka. Larva çel nga gëzhoja në pjesën e sipërme të zorrës së hollë dhe depërton në viluse, ku mbetet për 3-10 ditë. Pas pjekjes, larva kalon në zorrën e trashë dhe fiksohet në mukozë. Ato mbërrijnë pjekurinë 30-90 ditë pas infeksionit, prodhojnë 3000-10 000 vezë në ditë dhe mund të jetojnë 5-6 vjet. Vezët e qitura në feces embrionojnë në tokën me lagështi brenda 2-3 javësh (figura 5 dhe 6). Vezët janë më pak rezistente ndaj tharjes, nxehtësisë dhe të ftohtit sesa vezët e Ascaris. Embrioni shkatërrohet brenda 15 minutash në tharje në temperaturë 37°C. Temperaturat 52°C dhe -9°C janë letale për parazitin.

Simptomat
Simptomat varen nga masoviteti i pranisë së parazitëve: prania e më pak se 10 parazitëve mund të jetë asimptomatike. Infeksionet me një numër më të madh të parazitëve (p.sh. trihiuriaza masive infantile) karakterizohet me prani profuze të mukusit kronik dhe diarresë së përgjakur, me dhembje abdominale dhe prolaps të rektumit edematoz. Infeksioni mund të çojë në kequshqyeshmëri, humbje peshe, anemi e nganjëherë edhe në vdekje.

Diagnoza
Diagnoza vehet në bazë të simptomatologjisë klinike dhe pranisë së vezëve në feces (50 me 55 x 20 me 25 mikrometra).

Trajtimi dhe kontrolli
Trajtimi me mebendazol, 200 mg, për të rritur dhe 100 mg për fëmijë për 3 ditë me rradhë është efikas. Infeksionet shoqëruese, po ashtu duhet të trajtohen. Masat më efikase në kontrollin e sëmundjes janë përmirësimi i higjienës dhe zakoneve sanitare ushqyese.

  Vezë ë Trichuris trichuria në përgatesën direkte. Vetitë diagnostike: formë tipike cilindrike me dy skaje polare, që janë të pangjyrosur; madhësia 50-54 µm me 22-23 µm. Shtresa e jashtme e mbështjellësit të vezës ka ngjyrë të verdhë-kafe. Veza është e paembrionuar, siç janë ato që qiten me feces. CDC DPDx Parasite Image Library

  Trichuris trichiura – paraziti i rritur mashkull dhe femër  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

Enterobius vermicularis  

Epidemiologjia
Enterobiaza është infeksioni më i shpeshtë helmintik në SHBA (prevalenca është 18 milionë raste). Ndërkaq, në nivelin global ky numër shkon në 210 milionë raste të regjistruara. Enterobiaza është sëmundje urbane e fëmijëve që ndodh në mjedise të grumbulluara (shkollat, çerdhet e fëmijëve, etj.). Të rriturit mund të infektohen prej fëmijëve të tyre. Incidenca e sëmundjes në SHBA është shumë më e shpeshtë te raca e bardhë sesa te zezakët. 

Morfologjia
Paraziti femër ka madhësi 8 mm x 0.5mm; mashkulli është më i vogël. Vezët (60 x 27 mikrometra) janë ovoide por asimetrikisht të rrafshta në njerën anë.

Cikli jetësor
Infeksioni ndodh atëherë kur vezët e embrionuara merren nga mjedisi, përmes ushqimit ose me kontaktin duar-gojë. Larvat embrionale çelin në duoden dhe mbërrijnë pjekurinë në jejunum dhe ileumin e sipërm. Parazitët e rritur zbresin në ileumin e poshtëm, në cekum dhe në kolon dhe jetojnë aty për 7-8 javë. Femrat gravide, që kanë më shumë se 10 000 vezë, migrojnë gjatë natës në regjionin perianal, ku i depozitojnë vezët e tyre. Vezët piqen në një mjedis të oksigjenuar, të lagësht dhe bëhen infektive 3-4 orë më vonë. Infeksioni prej strehuesit në strehues është i shpeshtë sikurse edhe vetëinfeksioni (figurat 7 dhe 8). Strehuesi i vetëm i këtij paraziti është njeriu.

Simptomat
Enterobiaza është sëmundje relativisht e padëmshme dhe rrallë jep lezione serioze. Simptomi më i shpeshtë është irritimi perianal, perineal dhe vaginal që shkaktohet nga migrimi i parazitëve femra. Kruarja shkakton pagjumësi dhe shqetësim të pacientit. Në disa raste mund të zhvillohen edhe simptome gastrointestinale (dhembje, nauze, vjellje etj.).

Diagnoza
Diagnoza vehet duke i gjetur parazitët e rritur apo vezët në regjionin perianal, sidomos gjatë natës. Për marrjen e këtyre parazitëve përdoret ngjitësi ose tamponi.

Trajtimi dhe kontrolli
Një shkallë të lartë të efikasitetit terapeutik e jep trajtimi me dy doza të pirantel pamoatit (10 mg/kg; maksimum 1g secila dozë) me dallim kohor prej dy javësh. Mebendazoli është alternativë tjetër e këtij trajtimi. Për të shmangur riinfeksionin me këtë parazit, duhet të trajtohet e tërë familja. Ndërmjet dy dozave terapeutike duhet bërë pastrimi i çarçafëve dhe ndërresave të brendshme. Higjiena personale është masa më e mirë e kontrollit dhe parandalimit të sëmundjes.

 
Cikli jetësor i Enterobius vermicularis
Vezët depozitohen në hapësirën perianale (1).  Vetëinfeksioni ndodh gjatë transferit të vezëve infektive në gojë me anë të duarve që kanë kruar zonën perianale (2).  Përhapja prej personi në person, po ashtu mund të ndodh gjatë manipulimit me rrobet e kontaminuara ose shtrojat e shtratit. Enterobiaza, po ashtu, mund të fitohet përmes sipërfaqeve të mjedisit të kontaminuara me vezë (p.sh., perdet, qilimat). Një numër i vogël vezësh mund të bëhen aerogjene dhe të inhalohen nga njeriu. Ato mandej gëlltiten dhe vazhdojnë të njejtin cikël zhvillimi sikurse vezët e gëlltitura. Pas gëlltitjes së vezëve infektive, larvat qelin në zorrën e hollë (3) kurse paraziti i rritur formohet në zorrën e trashë (4). Intervali kohor prej gëlltitjes së vezëve infektive deri në ovipozicion nga femrat adulte zgjat afër 1 muaj. Kurse, jetëgjatësia e parazitëve të rritur është 2 muaj. Femrat gravide migrojnë gjatë natës jashtë anusit dhe pozicionohen në lëkurën e zonës perianale (5). Larvat që ndodhen brenda vezës zhvillohen (vezët bëhen infektive) brenda 4-6 orësh nën kushte të favorshme  (1).  Retroinfeksioni, ose migrimi i larvave të posaçelura nga lëkura anale brenda në rektum mund të ndodh, por frekuenca e dukurisë së tillë nuk dihet. CDC DPDx Parasite Image Library

 
Enterobius vermicularis – paraziti i rritur mashkull dhe femër © Dr Peter Darben Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

 
Enterobius vermicularis- parazitët e rritur në seksionin e apendiksit (H&E) © Dr Peter Darben , Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

Strongyloides stercoralis  

Epidemiologjia
Infeksioni me këtë parazit prek afër 50-100 milionë njerëz në botë dhe haset në popullatën e zonave tropike e subtropike që kanë nivel të ulët higjienik. Në SHBA, është më e shpeshtë në jug dhe tek banorët e Portorikos.
 

Morfologjia
Forma dhe madhësia e strongiloideve ndryshon varësisht a bëhet fjalë për formën e lirë apo atë parazitare. Paraziti femër është më i madh (2.2 mm x 45 mikrometra) sesa paraziti i lirë (1 mm x 60 mikrometra) (figura 10). Vezët kanë diametër 55 mikrometër me 30 mikrometra.

Cikli jetësor (figura 9)
Larvat infektive të S.stercoralis depërtojnë në lëkurën e njeriut, hyjnë në qarkullimin venoz dhe kalojnë nëpër zemrën e djathtë në mushkëri, prej nga futen në alveole. Prej aty, parazitët e pjekur ngjiten në gojë, gëlltiten dhe mbërrijnë në pjesët e sipërme të zorrës së hollë, ku zhvillohen në parazitë të rritur.
Femrat e pjekura zhvillohen 28 ditë pas infeksionit. Në mukozën e zorrëve të njeriut, vezët çelin dhe zhvillohen në larva rabdiforme. Këto larva mund të depërtojnë nëpër mukozë dhe të qarkullojnë prapë në sistemin e qarkullimit të gjakut, mushkëri, faring, duoden dhe jejunum; andaj ato e vazhdojnë ciklin e vetëinfeksionit. Si alternativë, ato qiten me feces, zhvillohen në larva infektive filariforme dhe hyjnë në strehuesin tjetër për ta mbyllur ciklin e drejtpërdrejtë. Nëse nuk gjejnë ndonjë strehues të përshtatshëm, larvat piqen në parazitë të lirë dhe i bëjnë vezët në tokë. Vezët ngjiten në tokë dhe prodhojnë larva rabdiforme që zhvillohen në larva filariforme infektive dhe pastaj hyjnë në parazitin e ri (cikli i tërthortë), ose piqen në parazitë të rritur për të përsëritur ciklin e parazitit të lirë.

Simptomat
Infeksionet e lehta janë asimptomatike. Depërtimi nëpër lëkurë jep kruarje dhe ndryshime lëkurore. Gjatë migrimit, mikroorganizmi shkakton pneumoni bronkiale, kurse prania e tij në duoden jep dhembje epigastrike djegëse dhe ndjeshmëri të përcjellë me nauze dhe vjellje. Mund të ketë diarre që zëvendësohet pastaj me kapsllëk. Infeksionet e rënda kronike, qojnë në anemi, humbje peshe dhe dizenteri kronike. Infeksionet dytësore bakterore, të paraprira nga dëmtimi i mukozës mund të japin ndërlikime serioze.

Diagnoza
Prania e larvave të lira rabdiforme në feces ka vlerë diagnostike (figura 10). Kultura nga fecesi për 24 orë do të japë larva filariforme.

Trajtimi dhe kontrolli
Ivermektina ose tiabendozoli mund të përdoren me efikasitet në trajtimin e kësaj parazitoze. Infeksionet direkte dhe indirekte kontrollohen përmes përmirësimit të higjienës, kurse autoinfeksioni kontrollohet me kimioterapi.

  Cikli jetësor i Strongyloideve është kompleks; ky parazit ka ndryshime ndërmjet ciklit të lirë jetësor dhe atij parazitar, dhe potencial për autoinfeksion dhe shumëzim në brendi të strehuesit. Ekzistojnë dy tipe të ciklit jetësor: Cikli i lirë jetësor- larvat rabdiforme qiten me feces (1) (shih më poshtë "ciklin parazitar") munden ose të ndërrojnë dy herë dhe të bëhen larva filariforme infekive (zhvillimi i drejtpërdrejtë) (6) ose të ndërrojnë katër herë dhe bëhen adultë të lirë meshkuj e femra (2) që çiftëzohen dhe prodhojnë vezë (3) nga të cilat çelin larvat rabdiforme (4). Kjo e fundit mandej mund të zhvillohet qoftë në (5) gjeneratë të re të adultëve të lirë-sikur nën (2) , ose në larva infektive filariforme (6). Larvat filariforme depërtojnë lëkurën e njeriut për të nisur ciklin parazitar (shih më poshtë) (6).
Cikli parazitar: larvat filariforme në tokën e kontaminuar e depërtojnë lëkurën e njeriut (6), dhe transportohen në mushkëri ku depërtojnë në hapësirat alveolare; ato barten nëpër pemën bronkiakle në grykë, gëlltiten dhe mbërrijnë në zorrën e hollë (7). Në zorrën e hollë ato ndërrojnë dy herë dhe bëhen parazitë të rritur femëror (8). Femrat jetojnë në epitelin e zorrës së hollë dhe prodhojnë vezë me procesin e partenogjenenzës (9), që japin larva rabdiforme. Larvat rabdiforme ose mund të qiten me feces (1) (shih "ciklin e lirë jetësor” më lart), ose mund të japin autoinfeksion(10). Në autoinfeksion larvat rabdiforme bëhen larva filariforme infektive, që mund të depërtojnë ose mukozën e zorrëve (autoinfeksion i brendshëm) ose lëkurën e zonës perianale (autoinfeksioni i jashtëm); në të dy rastet larvat filariforme mund të përshkojnë rrugën e mësipërme duke u bartur në mushkëri, pemën bronkiale, faring dhe zorrën e hollë ku piqen në adult; ose mund të shpërndahen gjerësisht në trup. Deri sot, shfaqja e autoinfeksionit te njerëzit me infeksione helmintike njihet vetëm te infeksionet me Strongyloides stercoralis dhe tek Capillaria philippinensis. Te Strongyloides, autoinfeksioni mund ta sqarojë mundësinë e infeksionit perzistent për shumë vite te personat që nuk kanë qenë në zona endemike dhe hiperinfeksionin në personat me imunitet të deprimuar.
 CDC DPDx Parasite Image Library

Figure 10  

 
Strongyloides stercoralis. Struktura ezofageale është e dukshme te kjo larvë; përmban pjesën e përparme në formë shkopthi; konstriksion postmedian dhe bulbus në pjesën e pasme. CDC DPDx Parasite Image Library

Strongyloides stercoralis – larva rabditiforme © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje
 

Epidemiologjia
Këta parazitë prekin afër 900 milionë njerëz në botë dhe shkaktojnë humbjen e afër 7 milionë litrash gjak në ditë. Ankilostomiaza është trajta më e shpeshtë e këtij grupi të parazitozave dhe është në vendin e dytë të infeksioneve, menjëherë pas askariazës. N.americanes është më e shpeshtë në Amerikë, Afrikën Qëndrore dhe Jugore, Azinë Jugore, Indonezi, Australi dhe ishujt e Paqësorit. A.duodenale është lloj dominant në regjionin e Mediteranit dhe Azinë veriore.

Morfologjia
Parazitët e rritur femra janë me madhësi 11 mm x 50 mikrometra. Parazitët meshkuj janë më të vegjël sesa femrat. Skaji i përparëm i N.americanes ka një çift të fletëzave të lakuara prerëse, kurse A.duodenale është e pajisjur me një apo më shumë çifte të dhëmbëve. Vezët e këtyre parazitëve janë me madhësi 60 x 35 mikrometra.

Cikli jetësor (figurat 11 dhe 12)
Cikli jetësor i nemat-helminteve veçohet me atë se nuk kanë mundësi për cikël të lirë jetësor dhe për autoinfeksion. Për më tepër, A.duodenale mund të infektojë po ashtu me rrugë orale.

Simptomat
Simptomat e infeksioneve nga këta parazitë varen nga vendi i lokalizimit të parazitit (tabela 2) dhe nga vëllimi i pranisë së parazitëve. Infeksionet e lehta mund të jenë asimptomatike.

Diagnoza
Diagnoza e sëmundjes vehet me identifikimin e vezëve në mostrat e freskëta dhe të konservuara të fecesit. Llojet e nemat-helminteve nuk mund të dallohen sipas morfologjisë së vezëve.

Trajtimi dhe kontrolli
Mebendazol, 200 mg për të rriturit dhe 100 mg për fëmijë, për 3 ditë me rradhë. Masat higjienike përbëjnë thelbin e kontrollit: dispozimi sanitar i fekaleve dhe shmangia e kontaktit me materialin infektiv fekal.

  Cikli jetësor i Nemat-helminteve. Vezët qiten me feces (1), dhe nën kushte të favorshme (lagështi, nxehtësi, hije), larvat qelin për 1-2 ditë. Larvat e liruara rabdiforme rriten në feces dhe/ose në tokë (2), dhe pas 5-10 ditësh (dhe dy ndërrimeve) ato bëhen larva filariforme (stadi i tretë) që janë infektive (3). Këto larva infektive mund të mbijetojnë 3-4 javë në mjedisin e jashtëm me kushte të favorshme. Në kontakt me njeriun, larvat depërtojnë në lëkurë dhe barten me anë të venave në zemër dhe pastaj në mushkëri. Ato depërtojnë në alveolet e mushkërive, ngjiten në pemën bronkiale, faring dhe pastaj gëlltiten (4). Larvat mbërrijnë në zorrën e hollë, ku zhvillohen në parazitë të pjekur. Parazitët e rritur jetojnë në lumenin e zorrës së hollë, ku ngjiten për murin e zorrëve duke shkaktuar humbje të gjakut të strehuesit (5). Shumica e parazitëve të rritur eliminohen brenda 1-2 vitesh, por nganjëherë kjo mund të zgjasë edhe disa vite me rradhë. Disa larva të A. duodenale, pas depërtimit në lëkurën e strehuesit mund të bëhen të fjetura ( në zorrë ose në muskuj). Madje,infeksioni me A. duodenale me gjasë mund të ndodh edhe me anë të rrugës orale dhe transmamare. Sidoqoftë, N. americanus, kërkon fazën migruese transpulmonale. CDC DPDx Parasite Image Library

 
Vezët e Nemat-helminteve të ekzaminuara në përgatesën direkte ( vezët e Ancylostoma duodenale dhe Necator americanus nuk mund të dallohen nga aspekti morfologjik). Vetitë diagnostike:
madhësia 57-76 µm me 35-47 µm; formë ovale ose elipsoide; gëzhojë të hollë. Embrioni në B ka filluar ndarjen qelizore dhe ndodhet në stadin e hershëm të zhvillimit (gastrula).  CDC DPDx Parasite Image Library

Necator americanus - paraziti adult femër e mashkull  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

 
Larvat filariforme të Nemat-helminteve  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

 
Vezët e Nemat-helminteve  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje
 

Dracunculus medinensis
 

BURIMET E INTERNETIT

Drancunculis Guinea - CDC

Epidemiologjia
Viteve të fundit janë shënuar përpjekje dramatike për të çrrënjosur Dracunculus. Sipas vlerësimeve të CDC, në vitin 1986 në mbarë botën ishin 3.5 milionë raste. Megjithatë, në fund të vitit 2007, në pesë kombe të Afrikës (Sudan, Ganë, Nigeri, Niger dhe Mali) u regjistruan më pak se 10.000 raste. Kurse, në qershor të vitit 2008, rastet u pakësuan për 50% në krahasim me një vit më parë. Sëmundja e krimbave të Guinesë vlerësohet të jetë sëmundje e rradhës për t’u çrrënjosur pas lisë dhe momentalisht vlerësohet se në mbarë botën janë diku rreth 1000 raste.

Morfologjia
Parazitët e rritur femra kanë dimensione 50-120 cm me 1 mm, kurse meshkujt janë përgjysmë më të vegjël.

Cikli jetësor
Infeksioni shkaktohet nga ingjestioni i ujit të kontaminuar me mizat e ujit (Cyclops), të cilat janë të infektuara me larva. Larvat rabdiforme depërtojnë në murin e traktit digjestiv të njeriut, strehoen në indin lidhor dhe piqen në forma të rritura për 10-12 javë. Brenda një viti, femrat gravide migrojnë në indet nënlëkurore të organeve që vijnë në kontakt me ujin dhe i lirojnë larvat e tyre në ujë (figura 13). Larvat merren nga Cyclops, në të cilat zhvillohen në forma infektive brenda 2-3 javësh.

Simptomat
Nëse paraziti nuk e arrin lëkurën, vdes duke shkaktuar reaksion të lehtë. Në indet sipërfaqësore, liron një substancë toksike që jep reaksion lokal inflamator në trajtë të fshikave sterile me lëng seroz. Paraziti shtrihet në tunelin nënlëkuor me skajin e pasëm dhe nën fshikë që përmban lëng të kthjellët të verdhë. Në tunel, mund të vërehet fortësim dhe edemë. Kontaminimi i fshikës prodhon absces, celulit, ulqerim të gjerë dhe nekrozë.

Diagnoza
Diagnoza vehet në vërejtjen e fshikave lokale, skrrajave dhe larvave. Skrraja mund të vërehet nën lëkurë me anë të dritës së reflektuar.

Trajtimi
Trajtimi përfshin heqjen e parazitit të rritur duke e rrotulluar disa centimetra në ditë ose me incizione të shumta kirurgjike nën anestezion lokal. Metronidazoli është efikas në mbytjen e parazitit. Masë tjetër efikase në parandalimin e sëmundjes është mbrojtja e ujit të pijes nga kontaminimi me Cyclops dhe me larva.

A   
B    A, B: Paraziti femër i guineas shkakton fshikë dhembëse (A); pas shpërthimit të saj, paraziti duket si filament me ngjyrë të bardhë (B) në qendër të ulqerës dhembëse që shpesh mund të infektohet. (Images contributed by Global 2000/The Carter Center, Atlanta, Georgia). CDC

C
Dracunculus medinensis – plaga rreth shkopthit. Ky helmint tërhiqet gradualisht nga trupi duke e mbështjellë shkopthin. CDC/Dr. Myron Schultz

Vezët e Toxocara canis. Këto vezë qiten në fecesin e qenit, sidomos te qentë këlyshë. Njerëzit nuk prodhojnë as nuk qesin vezë, andaj vezët nuk janë element diagnostik në toksokariazën humane! Veza në të majtë është e fertilizuar por jo e embrionuar, kurse veza në të djathtë përmban larvën e zhvilluar mirë. Kjo vezë mund të jetë infektive nëse gëlltitet nga njeriu (zakonisht fëmija). CDC DPDx Parasite Image Library

Vezët e embrionuara të Toxocara canis  © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

Toxocara canis dhe T. catti (larva migrante viscerale)

Cikli jetësor i Toxocara canis
Toxocara canis e plotëson ciklin e vet jetësor te qentë, kurse njeriu preket nga infeksioni rastësisht. Pas gëlltitjes nga qentë, vezët infektive i lirojnë larvat që depërtojnë në murin e zorrëve dhe migrojnë në inde të ndryshme, ku kalojnë në cista nëse qeni është më i vjetër se 5 javë. Te qentë më të rinj,larvat migrojnë përmes mushkërive, pemës bronkiale dhe ezofagut; skrrajat e rritura zhvillohen dhe piqen në zorrën e hollë. Te qentë më të vjetër, stadet cistike riaktivohen gjatë shtatzënisë dhe i infektojnë këlyshët me rrugë transplacentare dhe transmamare, te të cilët krijohen skrrajat e rritura. Prandaj, vezët infektive ekskretohen përmes bushtrave llaktante dhe këlyshëve. Njerëzit infektohen me marrjen e vezëve infektive në tokën e kontaminuar. Pas gëlltitjes, vezët i lirojnë larvat që depërtojnë në murin e zorrëve dhe barten me qarkullim të gjakut në shumë organe (mëlqi, zemër, mushkëri, tru, muskuj, sy). Meqë larvat nuk kanë forma të tjera zhvilluese në këto inde, ato mund të shkaktojnë reaksione të rënda lokale që janë bazë e toksokariazës. CDC
 

Infeksioni me këtë parazit është i shpeshtë në shumë vende tropike e subtropike, kurse në SHBA vërehet kryesisht në vendet përgjatë Atlantikut. A.brasiliensis është parimisht parazit i qenve dhe maceve, por larvat filariforme në fecesin e kafshëve mund ta infektojnë njeriun duke dhënë shpërthime në lëkurë. Pasiqë larvat kanë tendencë të lëvizjes, erupcioni lëviz në lëkurë përreth vendit të infeksionit. Simptomat zgjasin aq sa perzistimi i larvave (2-10 javë). Infeksionet e lehta mund të trajtohen duke ngrirë zonën e përfshirë. Infeksionet më të rënda mund të trajtohen me mebendazol. Infeksioni me këtë parazit mund të evitohet duke iu shmangur afërsisë së ujit dhe tokës së kontaminuar me fecesin e infektuar (figurat 16 dhe 17).

 
Vezët qiten me feces , dhe nën kushte të favorshme (lagështi, nxehtësi, hije), larvat qelin për 1-2 ditë. Larvat e liruara rabdiforme rriten në feces dhe/ose në tokë , dhe pas 5-10 ditësh (dhe dy ndërrimeve) ato bëhen larva filariforme (stadi i tretë) që janë infektive . Këto larva infektive mund të mbijetojnë 3-4 javë në mjedisin e jashtëm me kushte të favorshme. Në kontakt me njeriun, larvat depërtojnë në lëkurë dhe barten me anë të venave në zemër dhe pastaj në mushkëri. Ato depërtojnë në alveolet e mushkërive, ngjiten në pemën bronkiale, faring dhe pastaj gëlltiten . Larvat mbërrijnë në zorrën e hollë, ku zhvillohen në parazitë të pjekur. Parazitët e rritur jetojnë në lumenin e zorrës së hollë, ku ngjiten për murin e zorrëve duke shkaktuar humbje të gjakut të strehuesit . Shumica e parazitëve të rritur eliminohen brenda 1-2 vitesh, por nganjëherë kjo mund të zgjasë edhe disa vite me rradhë. Disa larva të A. duodenale, pas depërtimit në lëkurën e strehuesit mund të bëhen të fjetura ( në zorrë ose në muskuj). Madje,infeksioni me A. duodenale me gjasë mund të ndodh edhe me anë të rrugës orale dhe transmamare. Sidoqoftë, N. americanus, kërkon fazën migruese transpulmonale. CDC DPDx Parasite Image Library
 

HELMINTET E GJAKUT DHE TË INDEVE

Parazitët kryesorë të gjakut dhe indeve te njeriu janë mikrofilariet. Në këtë grup bëjnë pjesë  Wuchereria bancrofti dhe Ë. (Brugia) Malayi, Onchocerca volvulus, dhe Loa loa.

Wuchereria bancrofti dhe W. (Brugia) malayi (elefantiaza)

Epidemiologjia
W. bancrofti (figura 18) është parazit ekskluzivisht i njerëzve që haset në zonat tropike, kurse B. malayi (figura 19) infekton një numër të kafshëve shtëpiake dhe të egra në Azinë Juglindore. Për të dy parazitët, vektorë të sëmundjes janë mushkonjat.

Morfologjia
Këta parazitë kanë morfologji shumë të ngjashme, duke dhënë edhe kuadër të ngjashëm klinik (figurat 18 dhe 19). Parazitët e rritur femra të W.ancrofti të gjetura në nyjat dhe enët limfatike kanë madhësi 10 cm x 250 mikrometra, kurse meshkujt janë përgjysme më të vegjël. Mikrofilariet e gjetura në gjak kanë dimensione 260 mikrometra x 10 mikrometra. Parazitët e rritur të B. malayi janë përgjysmë më të vegjël se W Bancrofti, por mikrofilariet e tyre janë vetëm pak më të vegjël sesa ato të W.bancrofti.

Cikli jetësor
Larvat filariforme futen në trup gjatë pickimit të mushkonjave dhe migrojnë në inde të ndryshme. Në këto inde ato mund të rrijnë deri një vit - deri sa të piqen dhe prodhojnë mikrofilarie që migrojnë në enët limfatike (figura 19) dhe gjatë natës futen në sistemin e qarkullimit të gjakut. Mushkonjat infektohen gjatë shujtës së gjakut. Mikrofilariet rriten 4-5 herë në mushkonja dhe brenda 10-14 ditësh bëhen infektive për njeriun.

Simptomat
Simptomat e infeksionit janë limfadeniti dhe ethja përsëritëse që shfaqet çdo 8-10 javë dhe zgjat 3-7 ditë.
Ekziston një limfadenit progresiv për shkak të përgjigjes inflamatore ndaj parazitëve të lokalizuar në kanalet dhe indet limfatike. Pas ngordhjes së parazitëve, reaksioni vazhdon dhe prodhohet një granulomë fibroproliferative që i mbyll kanalet limfatike dhe shkakton limfedemë dhe elefantiazë (figura 20). Lëkura është e tendosur dhe e ndjeshme ndaj lëndimeve traumatike dhe infeksioneve. Mikrofilariet japin eozinofili, e disa sosh edhe splenomegali. Të gjitha infeksionet nuk qojnë doemos në elefantiazë. Në mungesë të elefantiazës, prognoza është e mirë.

Diagnoza
Diagnoza bazohet në anamnezën e pickimit të mushkonjave në zonat endemike, kuadrin klinik dhe praninë e mikrofilarieve në mostrat e gjakut të mbledhura gjatë natës.

Trajtimi dhe kontrolli
Dietilkarbamazina shumë shpejt i shkatërron parazitët e rritur ose i sterilizon femrat. Jepet në dozë 2 mg/kg per os në kohëzgjatje prej 14 ditësh. Steroidet ndihmojnë në zbutjen e simptomeve inflamatore. Klima më e ftohtë e redukon reaksionin inflamator.  

  Figura 18C
Mikrofilaria e Wuchereria bancrofti e mbledhur me filtrim nepër membranën nukleopoze. Ngjyrosja sipas Gimzës. Poret e membranës janë të dukshme. CDC DPDx Parasite Image Library

   Figura 19A
Mikrofilaria e Brugia malayi. Përgatesë e dendur e gjakut, ngjyrosje me hematoksilinë. Sikurse te Wuchereria bancrofti, ky lloj ka një këllëf (lehtë të ngjyrosur me hematoksilinë). Për dallim nga Wuchereria, mikrofilariet në këtë lloj janë më fort të përdhredhura dhe kolumna nukleare është më thellë e paketuar duke e parandaluar dukjen e qelizave individuale. CDC DPDx Parasite Image Library

   Figura 19C
Parazitët e rritur të Wuchereria bancrofti në prerjen e nyjës limfatike © Dr Peter Darben, Queensland University of Technology clinical parasitology collection. Me leje

  Figura 19E
Vektor tipik për Brugia malayi janë mushkonjat e gjinive  Mansonia and Aedes.  Gjatë shujtës së gjakut, mushkonja e infektuar i fut larvat filariale të stadit të tretë në lëkurën e strehuesit human, ku depërtojnë në plagën kafshuese .  Ato zhvillohen në parazitë të rritur që zakonisht vendosen në enë limfatike .  Parazitët e rritur i përngjajnë atyre të Wuchereria bancrofti, por janë më të vegjël. Krimbat e gjinisë femërore kanë gjatësi 43 -55 mm dhe diametër 130 deri 170 µm, kurse meshkujt kanë dimensione 13-23 mm gjatësi dhe 70-80 µm gjerësi. Të rriturit prodhojnë mikrofilarie me madëhsi 177-230 μm me gjerësi 5-7 μm, që janë mbështjella dhe kanë periodicitet nokturnal. Mikrofilariet migrojnë në kanalet limfatike dhe ato të qarkullimit të gjakut .  Mushkonja i gëlltit mikrofilariet gjatë shujtës së ushqimit me gjak .  Pas ingjestionit, mikrofilariet e humbin mbështjellësin e tyre dhe disa prej tyre shkojnë kah muri i proventrikulit dhe pjesës kardiake të zorrës së mushkonjës dhe mbërrijnë në muskujt torakalë .  Aty, mikrofilariet zhvillohen në larvat e stadit të parë  dhe pasojnë deri në stadin e tretë infektiv .  Larva infektive e stadit të tretë migron nëpër hemocelë të feçkës së mushkonjës  dhe mund ta infektojë strehuesin tjetër gjatë ushqimit të mushkonjës  CDC DPDx Parasite Image Library

 Figura 20B
Nyjet limfatike inguinale të rritura për shkak të filariazës.CDC

  Figura 20D
Një pacient me elefantiazë të këmbës së majtë, hidrocele të madhe, lëkurë leopardi dhe nyje onkorcerkaze, njëra qartë shihet në trungun e tij.  WHO/TDR/Crump

  Figura 20E
Një pacient me elefantiazë të këmbës së majtë, hidrocele të madhe, lëkurë leopardi dhe nyje onkorcerkaze, njëra qartë shihet në trungun e tij.  WHO/TDR/Crump

Figura 20G
Një pacient me elefantiazë duke u larë me ujë me tas. Ai ka elefantiazë të këmbës së majtë, hidrocele të madhe, lëkurë leopardi dhe nyje onkorcerkaze, njëra qartë shihet në trungun e tij. WHO/TDR/Crump

  Figura 20I
Një pacient i moshuar me hidrocele, elefantiazë të këmbës, ije të varura, lëkurë leopardi dhe nodule të onkocerkiazës.WHO/TDR/Crump

Figura 20J
Këmbët e një pacienti me elefantiazë dhe lezione të lëkurës të këmbës së majtë.  WHO/TDR/Crump

  Figura 20L
 Elefantiaza e këmbës e shkaktuar nga filariaza.  Luzon, Philippines. CDC 

Epidemiologjia
Onkocerkaza është e shpeshtë në Afrikën Lindore, Qëndrore dhe Perëndimore duke qenë shkaktari kryesor i verbimit në këtë pjesë të botës. Në Amerikë ajo është më e shprehur në Guatemalë, Meksikë, Kolumbi dhe Venezuelë. Sëmundja është e izoluar në zona me elevacion të ulët që kanë rrjedhë rapide të përronjëve të vegjël, ku shumëzohen mizat e zeza. Njeriu është i vetmi strehues i këtyre parazitëve.

Morfologjia
Onkocerkat e rritura të gjinisë femërore kanë madhësi 50 cm me 300 mikrometra, kurse meshkujt janë shumë më të vegjël. Larvat infektive të O. volvulus kanë madhësi 500 mikrometra me 25 mikrometra (figura 21).

Cikli jetësor
Larvat infektive injektohen në lëkurën e njeriut përmes mizave të zeza të gjinisë femërore (Simulium damnosum), të cilat mandej zhvillohen në parazitë të rritur për 8-10 muaj. Parazitët e rritur zakonisht shfaqen si grup i parazitëve të përdredhur (2-3 femra dhe 1-2 meshkuj). Femra gravide i lëshon larvat e mikrofilareve, që zakonisht janë të shpërndara në lëkurë. Ato merren nga mizat e zeza gjatë shujtës së gjakut. Larvat migrojnë nga zorrët e mizave të zeza në muskujt torakal ku zhvillohen në larva infektive brenda 6-8 ditësh. Këto larva migrojnë në kokën e mizave dhe pastaj transmetohen te strehuesi sekondar.

Simptomat
Onkocerkaza rezulton në lezion nodular dhe eritematoz në lëkurë dhe indin nënlëkuror për shkak të përgjigjes kronike inflamatore ndaj infeksionit perzistent me parazit. Gjatë periudhës së inkubacionit, që zgjat 10-12 muaj, ekziston eozinofili dhe urtikarie. Përfshirja okulare përbën mbërthimin e mikrofilarieve në korne, hapësirën koroide, iris dhe në dhomëzën e përparme duke shkaktuar fotofobi, lotim dhe verbim(figura 21).

Diagnoza
Diagnoza vehet në bazë të simptomave, anamnezës së ekspozimit ndaj mizave të zeza dhe pranisë së mikrofilarieve në nyja limfatike.

Trajtimi dhe kontrolli
Dietilkarbamazina është efikase në shkatërrimin e parazitit. Shkatërimi i mikrofilarieve jep reaksion ekstrem alergjik që mund të kontrollohet me anë të kortikosteroideve. Masat parandaluese janë kontrolli i vektorëve, trajtimi i personave të infektuar dhe shmangia e mizave të zeza.

Figura 21     

  Figure 21B
Onchocerca volvulus. CDC/Dr. Lee Moore 

Figure 21D
Fytyra e një personi të verbër në repartin e onkocerkazës. WHO/TDR/Crump

Figure 21F
Histopatologjia e nodulit të Onchocerca volvulus. Onkocerkiaza.  CDC/Dr. Mae Melvin 

  Figure 21H
Cikli jetësor i Onchocerca volvulus.   
Gjatë shujtës së gjakut, një mizë e zezë e infektuar (gjinia Similium) i fut larvat filariale të stadit të tretë në lëkurën e njeriut, ku depërtojnë në plagën e kafshuar . Në indet nënlëkurore, larvat zhvillohen në filarie të rritura, që zakonisht lokalizohen në nodulet e indit lidhor nënlëkuror .  Adultët mund të jetojnë në këto nyje deri në 15 vjet. Disa nyje mund të përmbajnë numër të konsiderueshëm të parazitëve femra dhe meshkuj. Femrat kanë gjatësi 33 -50 cm dhe diametër 270- 400 μm, kurse te meshkujt këto dimensione janë 19-42 mm me 130-210 μm. Në nyjet nënlëkurore, femrat kanë mundësi të prodhojnë mikrofilarie për afër 9 vjet. Mikrofilariet, kanë dimensione 220-360 µm me 5 - 9 µm dhe janë pa gëzhojë, kanë jetëgjatësi që mund të arrijë në 2 vjet. Ato nganjëherë gjinden në gjakun periferik, urinë dhe sputum, por në trajtë tipike ato gjinden në lëkurë dhe në nyjet limfatike të indeve lidhore .  Mizat i marrin mikrofilariet gjatë shujtës së ushqimit (gjakut) . Pas gëlltitjes, mikrofilariet migrojnë nga zorra e mizave nëpër hemocele deri te muskujt torakal . Aty, mikrofilariet zhvillohen në larva të stadit të parë dhe më vonë duke mbërritur në ato të stadit të tretë . Larvat infektive të stadit të tretë migrojnë në feçkën e mizave dhe mund ta infektojnë njeriun tjetër kur mizat marrin shujtën e gjakut.  CDC DPDx Parasite Image Library
 

Loaza është e kufizuar në zonat malore ekuatoriale të Afrikës. Incidenca në zonat endemike është e ndryshueshme (8-75%). Mikroorganizmat femra, që janë më të mëdha kanë madhësi 60 mm x 500 mikrometra; meshkujt kanë dimensione 35 x 300 mikrometra (figura 22). Mikrofilariet qarkulluese kanë madhësi 300 x 7 mikrometra; larvat infektive në miza janë me madhësi 200 x 30 mikrometra. Cikli jetësor i Loa loas (figura 23) është i ngjashëm me atë të onkocerkave, me dallim se vektor për këtë parazit është miza e kaprollit. Infeksioni rezulton në ënjtje nënlëkurore (Calabar) me madhësi 5x10 cm në diametër të shënjuar me eritemë dhe angioedemë që zakonisht haset në gjymtyrë. Parazitët migrojnë nën lëkurë mesatarisht një inq në dy minuta. Si rrjedhojë, ënjtja shfaqet spontanisht, vazhdon për 4-7 ditë dhe zhduket. Kjo njihet si ënjtja fugjitive ose e calabarit. Paraziti zakonisht nuk jep probleme të mëdha, përveç kur kalon nëpër konjuktivën orbitale ose nëpër hundë. Diagnoza bazohet në simptomatologjinë klinike, anamnezën e kafshimit të mizave të kaprollit dhe praninë e eozinofilisë. Izolimi i parazitëve nga konjuktiva është verifikues i infeksionit. Trajtimi dhe kontrolli janë të njejtë sikurse te onkocerkaza.

   Figure 22B
Loa loa, agjensi i filariazës. Skaji i përparmë.CDC/Dr. Lee Moore 

  Figure 23
Vektorë të filariazës për Loa loa janë mizat e dy llojeve të gjinisë Chrysops: C. silacea dhe C. dimidiata.  Gjatë shujtës së gjakut, një mizë e infektuar e gjinisë Chrysops i fut larvat filariale të stadit të tretë në lëkurën e njeriut ku depërtojnë në plagën e kafshuar . Larvat zhvillohen në parazitë të rritur që zakonisht lokalizohen në indet nënlëkurore . Parazitët femra kanë madhësi 40-70 mm me 0.5 mm diameter, kurse meshkujt kanë dimensione 30-34 mm me 0.35-0.43 mm. Adultët prodhojnë mikrofilarie me madhësi 250-300 μm me 6-8 μm, që janë të mbështjellë dhe kanë periodicitet diurnal. Mikrofilariet janë nxjerrë nga lëngjet spinale, urina dhe sputumi. Gjatë ditës ato mund të gjenden në gjakun periferik, por gjatë fazës jocirkulatore ato gjinden edhe në mushkëri . Mizat i marrin mikrofilariet gjatë shujtës së gjakut . Pas gëlltitjes, mikrofilariet e humbin mbështjellësin e tyre dhe migrojnë nga zorra e mizës nëpër hemocele e deri në muskujt torakalë të artropodit . Aty, mikrofilariet zhvillohen në larvat e stadit të parë  dhe më pas deri në larvat infektive të stadit të tretë . Larvat infektive të stadit të tretë migrojnë në në feçkën e mizave dhe mund ta infektojnë njeriun tjetër kur mizat e marrin shujtën e gjakut . CDC DPDx Parasite Image Library
 

Kthehu në seksionin e parazitologjia të Mikrobiologjia dhe Imunologjia On-line

faqja së fundi e ndërruar në  Saturday, February 14, 2015
faqja mbahet nga  Richard Hunt