|
ANAHTAR KELİMELER
S. pneumoniae, Diplococcus, Pnömokok, Otolizin, Safrada erime deneyi,
Optokin duyarlılık, Kapsül, Kapsül şişme deneyi reaksiyonu,
Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, Koagülaz pozitif,
Koagülaz negatif, Alfa, Beta, Gama ve Delta sitotoksinler, Lökosidin,
Lipaz, Eksfolyatin, Enterotoksin, Toksik şok sendromu, Toksik şok
toksini, Protein A
Şekil 1a; Omurilik sıvısında Streptococcus pneumoniae. FA boya (dijital
renklendirme).
CDC/Dr. M.S. Mitchell
Şekil 1B; Streptococcus pneumoniae Skanning Elektron Mikrografı.
CDC/Dr. Richard Facklam rrf2@cdc.gov
Şekil 1C; Kapsülle Sarılı Streptococcus pneumoniae ©
Gloria J. Delisle ve Lewis Tomalty, Queens Üniversitesi, Kingston,
Ontario ve MicrobeLibrary
A
B
Şekil 2; Ağızda bulunan normal alfa streptokoklardan, patojenik
Streptococcus pneumoniae'yı ayırt etmek zordur. Her ikiside kanlı ağarda
alfa-hemolitik koloni oluştururlar ve bu koloniler "P" diski (optokine)
kullanılarak ayırt edilmelidir. S. pneumoniae (A) duyarlıyken, S. mitis
dirençlidir (B)
© Pat Johnson, Palm Beach Community College, Lake Worth Florida
Şekil 3; Neufeld-kapsül şişme deneyi kullanılarak kapsül şişmesi
ortaya çıkarılan Streptococcus pneumoniae bakterilerinin
fotomikrografıdır.
CDC
Şekil 4; İnvazif pnömokok hastalığına, 5 yaşın altındaki çocuklarda,
yedi değerli pnömokok aşısının etkisi. CDC
|
GİRİŞ
STREPTOCOCCUS
PNEUMONİAE
PNÖMOKOK HASTALIĞI
S. pneumoniae (Şekil 1) her yaşta (özellikle genç ve yaşlı) pnömoninin
önde gelen nedenidir ve sıklıkla üst solunum yollarında oluşan "hasar" (örn,
viral enfeksiyonu takiben) sonrasında gelişmektedir. Aynı zamanda orta
kulak enfeksiyonlarına da (otitis media) yol açar. Organizma genellikle
bakteriyemi ve menenjite neden olacak şekilde yayılım gösterir. S.
pneumoniae α hemolitiktir ve hiçbir streptokok grup antijenine sahip
değildir.
Çocuklarda pnömokok
hastalığı açısından risk faktörleri (CDC)
-
2 yaştan daha genç
-
Grup çocuk bakımında
-
Belirli hastalıklar (orak hücreli anemi, HIV
enfeksiyonu, kronik kalp veya akciğer hastalığı)
-
Koklear implantlar veya beyin omurilik sıvısı (BOS)
kaçakları (beyin ve omuriliği çevreleyen sıvının dışarı kaçması)
Bazı Kızılderili, Alaska yerlileri ve Afro-Amerikan
çocuklar da yüksek risk altında olabilir.
Yetişkinlerde pnömokok
hastalığının risk faktörleri (CDC)
-
Kronik hastalıklar (akciğer, kalp, karaciğer
veya böbrek hastalığı, astım, diyabet veya alkolizm)
-
Bağışıklık sistemini zayıflatan durumlar (HIV /
AIDS, kanser, veya hasarlı/eksik dalak) Huzurevinde veya diğer
bakım tesislerinde uzun süreli yaşam
-
Koklear implantlar veya beyin omurilik sıvısı (BOS)
kaçakları (beyin ve omuriliği çevreleyen sıvının kaçışı)
-
Sigara içme
Hastalık ve Belirtileri
Pnömokok pnömonisi (zatürresi)
CDC'ye göre, Birleşik Devletler'de her yıl pnömokok
pnömonisi nedeniyle 400,000 dolayında hastaneye yatış meydana gelir.
Yetişkin toplum kökenli pnömoninin yaklaşık %30'undan Pnömokoklar
sorumludur.
Pnömokok pnömonisi pnömokokların neden oldukları
hastalıklar arasında en sık görülen ciddi formudur ve tüm yaş
gruplarında hafiften ağıra değişik şekillerde olabilir.
Komplikasyonlar olarak; plevra zarlarının arasındaki boşluğun
enfeksiyonu (ampiyem), kalbi çevreleyen zarlar olan perikard
enflamasyonu (perikardit), akciğerlerde içine hava veren havayolu
blokajı (endobronşiyal tıkanıklık), akciğer kollapsı (atelektazi) ve
akciğerlerde irin (abse) toplanması olabilir.
Bu non-invaziv pnömokokal pnömoni hastalarının
yaklaşık yüzde beşi ölümcüldür, ancak oran yaşlı hastalarda daha
yüksek olabilir.
Semptomlar aşağıdakileri içerir (CDC):
-
Ateş ve titreme
-
Öksürük
-
Hızlı solunum veya nefes almada zorluk
-
Göğüs ağrısı
-
Yaşlı hastalarda konfüzyon veya uyuşukluk,
yukarıda listelenen belirtilerden daha yaygındır
Pnömokokal menenjit
Amerika Birleşik Devletleri'nde, pnömokok
enfeksiyonu vakalarının tamamının %13-19 arasında bakteriyel
menenjit olur. Her yıl tahminen 3.000 pnömokokal menenjit vakası
meydana gelir. Bu invaziv enfeksiyon pnömokokal hastalıkların en
şiddetli türüdür. Pnömokok menenjit geciren 5 yaşından daha küçük
çocukların yüzde onu ölür. Hayatta kalanlarda, işitme kaybı veya
gelişimsel gecikme dahil olmak üzere uzun vadeli sorunlar
görülebilir. Ölüm riski yaşlı hastalarda artar.
Semptomlar aşağıdakileri içerir (CDC):
-
Boyun tutulması
-
Ateş ve baş ağrısı
-
Ağrı parlak ışıklara bakarken
-
Konfüzyon
-
Bebeklerde, menenjit yememe ve içmeme, uyuşukluk
ve kusmaya neden olabilir.
Pnömokokal bakteriyemi ve sepsis
Her yıl ABD'de yaklaşık 12.000 pnömokokal
bakteriyemi vakası meydana gelir. Bakteriyemi gelişen asplenik
hastalar çok çabuk kötüleşebilir.
Pnömokokal pnömoni olan hastaların %25 ila 30
kadarında bakteriyemi görülür. Vaka-ölüm oranı %5-7 ve yaşlılar
arasında daha yüksek %60 olabilir. Pnömokokal bakteremi olan
çocukların yaklaşık %4'ü enfeksiyondan ölür. Ölüm oranı, yaşlı
hastalarda artar.
Semptomlar aşağıdakileri içerir (CDC):
Pnömokokal orta kulak iltihabı
Pnömokoklar akut otitis medianın yaygın nedenidirler.
Onlar orta kulak aspiratlarının %28-55'inde bulunmaktadırlar.
Çocukların, 12 aya kadar geçen sürede en az %60'ı en az bir dönem
akut otitis media geçirmişlerdir. Sinüsler de enfekte olabilir. Bu
enfeksiyonlar genellikle hafiftir. Bazı çocuklarda tekrarlanan kulak
enfeksiyonları gelişebilir ve kulak tüpleri gerekebilir. Bu
pnömokokal kulak enfeksiyonları Amerika Birleşik Devletleri'nde
yılda doktorlara 10 milyondan fazla başvuruya neden olmaktadır.
Semptomlar aşağıdakileri içerir (CDC):
-
Kulak ağrısı
-
Kırmızı şiş kulak zarı
-
Bazen ateş ve uykululuk
Tanı
Balgamda direkt Gram boyama veya kapsül antijeni ile
gösterilmesi tanı koydurucu olabilir. Organizma koyun kanlı agarda iyi
ürer.
Otolizin
Pnömokoklar safrada erime deneyi ile identifiye
edilirler. Bir otolizin, (peptidoglikan-değrade edici enzim) safra
ile temas sonrası hücre zarından salınır ve peptidoglikana bağlanmış
teikoik asit içeren bir koline bağlanır. Daha sonra otolizin hücre
lizisi ile sonuçlanan bakteriyel hücre duvarını sindirir. Hücreler
kolin yerine etanolaminli ortamda ürerlerse, etanolamin teikoik asit
içine katılır. Otolizinler bu durumda hücre duvarını parçalayamazlar.
Buradan anlaşılmaya çalışılan, bir öneri olarak, otolizinin
antibiyotikler (penisilin dahil) ile in vivo pnömokok öldürülmesinde
kullanılabilir olup olmadığıdır.
Organizmalar da (etil hydrocupreine) optokine duyarlılık yine tanı
koydurucudur (Şekil 2).
Kapsül
Kapsül virülan türlerde oldukca belirgindir ve
karbonhidrat antijenleri yapısında olmakla birlikte oldukça
değişkenlik gösterebilir (Şekil 1c). Kapsül, anti-fagositiktir ve
bağışıklama öncelikle kapsüle karşı yapılmaktadır. Kapsül aşıları
duyarlı bireyler için kullanılabilir; bağışıklık serotipe özgüdür.
Uygun tip-spesifik antiserum kullanarak, izole edilen bakterilerin
üzerinde kapsül "sabit"lenebilir ve mikrobiyal tanımlamada (Şekil 3)
yararlı olan mikroskobik olarak görünür hale getirilebilir (kapsül
şişme deneyi).
Organizma ayrıca (alfa hemoliz olarak gözlenen)
anaerobik koşullar altında eritrositleri parçalayan pnömolizin
üretir.
Teikoik asitin komplemanı aktive etmesi,
enfeksiyonun merkez bölgesine çok sayıda inflamatuar hücrelerin
göçünü açıklayabilir.
Bulaş
S. pneumoniae tükrük ve mukus ile temas yoluyla insandan insana bulaşır.
Tedavi
S. pneumoniae'nın birçok suşu penisiline karşı hassastır.
Bununla birlikte, direnç oldukça yaygındır ve ABD'nin bazı kesimlerinde
penisiline karşı invasiv pnömokok izolatlarında %15 direnç görülmektedir.
Aşı
Pnömokokal aşıların çeşitli türleri vardır ve ağır
hastalık, hastaneye yatış ve ölümün önlenmesinde çok etkilidirler. Aşı
öncesi, Amerika Birleşik Devletleri'nde, beş yaş altı çocuklarda,
pnömokokal hastalıklar nedeniyle, her yıl 200 kişinin ölmekte, menenjit
yaklaşık 700 vaka menenjit gelişmekte ve 13.000 dolaşım sistemi
enfeksiyonu görülmekteydi. Aşılama başladıktan sonra, bu sayılar önemli
ölçüde düşmüştür. İlk aşıdan önce, beş yaşın altındaki çocuklar arasında
invaziv pnömokokal hastalık olan pnömokokal menenjit oranları 100.000
nüfusu başına 80 vakayken aşılamadan sonra 10 vakaya düşmüştür (Şekil
4).
PCV7 aşısının kullanıma girmesinden sonra, yedi serotipe
bağlı hastalık oranları 2007 yılında 100.000'de 1'den daha az oranlarına
düşmüştür.
Konjuge pnömokok aşısı (PCV13 veya Prevnar 13)
çocuklarda en ağır hastalıktan sorumlu 13 serotipe karşı koruma sağlar.
|
