x |
x |
|
|
x |
BAKTERIOLOGJIA |
IMUNOLOGJIA |
MIKOLOGJIA |
PARAZITOLOGJIA |
VIROLOGJIA |
ANGLISHT |
VIRUSI I PAMJAFTUESHMĖRISĖ IMUNE TĖ NJERIUT
Apendiksi 1: DREJT NJE
VAKSINE ANTI VIH
Dr Richard Hunt
Professor
University of South Carolina School of Medicine
Pėrktheu:
Profesor Kristaq Bėrxholi
Virolog - Fakulteti i Mjekėsisė
Veterinare
Departamenti i Lėndėve
Paraklinike
Tiranė
-
Shqipėri
|
SPANJISHT |
E-MAIL DR BERXHOLI |
|
|
|
|
|
|
|
|
Qysh prej zhvillimt tė njė
vaksine efektive kundėr smallpoksit, shumė sėmundje tė shkaktuara nga virusėt
nuk janė mė probleme tė mėdha tė shėndetit publik human ose incidenca e tyre
ėshtė reduktuar dukshėm. Nė fillim, kur u zbulua se agjenti i SIDA ishte virus,
u mendua dhe u shpresua qė shumė shpejt mund tė pėrgatitej njė vaksinė e
pėrshtatshme kundėr tij. Por epidemia e SIDA ėshtė sė bashku me ne pėr mė shumė
se 20 vjet dhe ende ne nuk kemi njė vaksinė efektive kundrejt tij, pamvarėsisht
pothuajse 100 provave klinike.
VIH infekton specifikisht qelizat CD4+ qė janė kryesisht limfocite T4. Kėshtu ky
virus infekton dhe shkatėrron shumė qeliza qė janė tė nevojshme pėr tė luftuar
njė infeksion. Mė tej VIH ėshtė njė retrovirus e cila nėnkupton qė synimi pėr
njė vaksinė ėshtė i vėshtirė. Ka disa arsye pėr kėtė. Pėr shembull , pėr shkak
se retrovirusėt pėrdorin ARN polymerazė II tė qelizės sė bujtėsit dhe njė
revers-transkriptazė tė enkoduar nė virus pėr tė replikuar genomėn e tij, nuk ka
proof reading tė genomės sė virusėve tė replikuar. Meqėnėse niveli i gabimit pėr
ARN polymerazėn II ėshtė thuajse 1 nė 10 mijė dhe madhėsia e genomės sė VIH
ėshtė thuajse 10 mijė nukleotide, kjo shkakton qė tė gjithė virionet e lindur tė
kenė njė genomė tė ndryshme duke shkaktuar njė polymorfizėm tė shpejtė tė
popullatės. Si pasojė ka njė variacion antigjenik tė shpejtė dhe seleksionimi i
variantėve brėnda njė pacienti qė nuk njifen nga vaksina induktojnė njė imunitet
qelizor dhe humoral. Mė tej akoma nė variacionet qė rezultojnė nga mutacioni dhe
seleksionimi natyral me njė individ, janė gjetur nėpėr botė disa grupe tė VIH si
M.N dhe O. Kėto grupe pėrmbajnė nėngrupe ( ose kombinime) dhe ēdo vaksinė
efektive duhet tė ketė aftėsi qė tė japė imunitet kundrejt tė gjithė atyre.
Proteina e mbulesės (gp120) mund tė ndryshojė nė sekuencat mė shumė se 35% midis
grupeve tė ndryshme tė VIH. Po kėshtu janė identifikuar dhe rekombinantė midis
grupeve tė ndryshme. Kėshtu qė ne kemi njė detyre tepėr tė vėshtirė nė
zhvillimin e njė vaksine qė duhet tė pėrgjigjet kundrejt tė gjithė diversiteteve
tė ndryshueshme. Pėrveē kėsaj nė rast se do tė ketė njė vaksinė efektive ajo nuk
mund tė jetė 100% efikase po tė mos prodhohet njė imunitet steril i shpejtė
sepse VIH mund tė vendosė njė infeksion me jetė tė gjatė. Kjo rezulton pasi ai
ėshtė njė retrovirus. Kėta virusė, nė dallim nga virusėt e tjerė me ARN,
prodhojnė njė kopje tė ADN qė do tė integrohet nė ADN e qelizės sė bujtėsit
pėrpara se sa genomat e reja tė replikohen. Kjo formė e ADN (ose provirus)
rezulton nė njė infeksion latent tė qelizave tė memorjes qė mund tė replikojnė
virusin me aktivizimin e tyre. Kėshtu qė njė imunitet duhet tė zgjasė njė kohė
tė gjatė.
Mėsime
nga e shkuara nga vaksinat kundėr virusėve tė tjerė
-
Shumė vaksina stimulojnė
memorjen imunologjike por nuk bllokojnė infeksionin
-
Shumė vaksina tė suksesshme
induktojnė njė prodhim potent tė antitrupave
-
Shumė vaksina janė zhvilluar nė
mėnyrė empirike
-
Vaksinat mė tė mira zhvillohen
me virusė tė gjallė tė ndryshuar (atenuar) ose tė vdekur
Qėllimet
pėr njė vaksinė anti VIH
1. Ajo duhet tė sigurojė
njė imunitet steril. Ajo duhet tė veprojė kundėr virusėve tė lirė dhe
qelizave tė infektuara me VIH. Pėrgjigjet humorale kundrejt infeksionit
viral zakonisht janė mė tė kufizuara se sa pėrgjigjet e lymfociteteve
cytotoksike T.
2. Nė rast se kjo nuk mund tė arrihet, ajo duhet tė bllokojė nivelin
fillestar tė replikimit tė VIH dhe tė ulė pikėn e vendosjes sė infeksionit
duke mbajtur njė ngarkesė tė ulėt virale dhe si rrjedhim njė gjėndje pa
pėrparim pėr njė kohė tė gjatė. Nga ulja e viremisė duhet tė ketė njė nivel
tė ulėt tė virusit nė gjak dhe spermė dhe si pasojė tė reduktojė
transmetimin.
Vaskinat mjekuese (terapeutike)
Kėto kanė si qėllim tė
ngacmojnė sistemin imun pėr antitrupa tek njė person qė ėshtė infektuar.
Nė vitin 1986, Zagury dhe kolegėt pėrdorėn limfocitet B tė fiksuara qė shprehin
proteina tė VIH, por nuk ka tė dhėna pėr pėrmirėsimin e imunitetit qelizor. Ata
mandej u pėrpoqėn pėr njė vaksinė qė pėrbėhet prej qelizave B fikse, alfa
interferon inaktiv, qeliza CD8 T tė aktivizuara tė fiksuara, ARN tė stabilizuar
nė formalinė pa VIH dhe njė pėrzierje tė peptideve tė VIH. Ajo duket e sigurt.
Tė 6 pacientėt kishin nivel tė lartė tė qelizave T4. Kėtė e kanė pasuar edhe
vaksina tė tjera terapeutike, por qė asnjera prej tyre nuk ka patur efekte
pėrfituese tė qėndrueshme.
Vaksina
mbrojtėse
Problemi kryesor nė zhvillimin e vaksinave mbrojtėse ėshtė qė ne njofim shumė
pak rreth pėrgjigjes immune qė korrelon me kėtė mbrojtje. Si dhe ėshtė theksuar
diku , ėshtė parė qė njė numur i vogėl njerzish mbeten tė painfektuar edhe pse
ata kanė njė ekspozim ekstensiv kundrejt virusit. Kjo nėnkupton qė mbrojtja
imunologjike ėshtė e mundshme.
Fillimisht, pas ekspozimit ka njė nivel tė lartė tė viremisė me infeksion tė
qelizave ndihmėse T4 dhe shpėrndarje pėr nė sistemin limfoid. Duket qartė qė kjo
viremi fillestare kontrollohet efekivisht dhe prodhohen qeliza specifike
cytotoksike CD8+ T kundrejt VIH. Ka gjithashtu dhe antitrupa qė lidhin VIH nė
infeksionin e hershėm megjithėse antitrupat neutralizues duken vetėm pas
viremisė qė ėshtė e kontrolluar. Faza asymptomatike pason pėr 8 deri nė 10 vjet.
Problemet qė ekzistojnė nė prodhimin e njė vaksine anti-VIH
1) VIH ėshtė retrovirus. Njė shtam vaksinal qė mbron kundėr SIDA duhet tė ketė
LTRs dhe duhet tė jetė onkogjenik.
2) VIH ėshtė retrovirus. Pėrdorimi i revers transkriptazės dhe ARN polymeraszės
II tė cilat nuk kanė proof reading tė shpien shpejt drejt polymorfizmit. Prandaj
njė vaksinė kundėr njė shtami laboratorik ka mundėsi tė qė jetė e vėshtirė qė tė
prekė shtamet nė popullacion.
3) Antigjeni kryesor ėshtė i mbuluar nga sheqerna qė janė imunollogjikisht tė
qetė. Struktura kristalike e gp120 paraqet problem. Epitopet e ruajtur qė lidhen
tek antigjeni CD4 janė, pėr mė tė shumtėn e kohės, tė fshehur thellė nė molekulė.
Zonat e ndryshueshme dhe zinxhirėt e sheqerit i mbrojnė kėto epitope.
4) Antitrupat kundrejt VIH qė dalin nga vaksina mund tė rrisin kapjen nga
makrofagėt.
5) Antitrupat kundejt VIH qė dalin nga vaksina mund tė shtojnė autoimunitetin
6) Ne akoma nuk dimė komplet se si VIH shkakton uljen e qelizave CD4+ T4
7) Ne nuk kemi modele te mira kafshėsh. Shimpazetė mund tė infektohen por nuk
zhvillojnė SIDA. Kėshtu qė provat nė njerėz janė tė domosdoshėm nė fillim pėr
zhvillimin e vaksinės. Alternativisht, pėr zhvillimin e vaksinės, ne mund tė
pėrdorim VIS dhe majmunėt, porse ky nuk ėshtė i njėjti virus.
8) Latenca klinike nėnkupton qė ne kemi nevojė pėr tė tjerė tregues qė
shpėrthejnė SIDA. Ngarkesa virale ka treguar se ėshtė njė lidhje e mjaftueshme
pėr tė parashikuar pėrfundimin klinik.
9) Si duhet ne ti pėrcaktojmė eksperimentet? Nė rast se vullnetarėt janė tė
kėshilluar, mundet kjo ndikojė nė rezultatet? Nė rast tė dhėnies sė njė kuptimi
fals tė sigurisė sė vaksinės mundet qė kjo tė ndikojė tek rezultatet nė drejtim
tė kundėrt?
10) Transmetimi qelizė me qelizė mund tė prodhojė antitrupa humoralė standartė
tė dala nga njė vaksinė e parėndėsishme.
Megjithatė, kursi fillestar i
sėmundjes tregon qė mund tė vendoset njė pėrgjigje e mirė qelizore nga qelizat
cytotksike T kundrejt VIH dhe virusi nuk mund tė eliminohet tėrėsisht nga
qarkullimi.
Pėr njė vaksinė pyetjet e
mėposhtėme janė tė rėndėsishme:
-
Ēfarė janė mardhėniet e
mbrojtjes?
-
Si duhet tė paraqitet
antigjeni?
-
Ēfarė antigeni jep
mbrojtje?
-
Duhet tė mendojmė se mund
tė pėrdorim njė virus tė pėrgatitur, tė attenuar dhe tė plotė. Ka gjithashtu
problem pėr dėshtim tė plotė tė virusit tė inaktivuar me formalinė.
Teknollogjia high-tech jep shpresa pėr pėrgatitjen e vaksinave subunite (porse
ato gjithashtu kanė dėshtuar nė mbajtjen e premtimt tė dhėnė).
-
Ēfarė mund tė thuhet rreth
imunitetit mukozal? Meqėnėse shumica e VIH futet nė organizėm nėpėrmjet
rektumit ose vaginės, kjo ėshtė thelbėsore.
-
Meqėnėse shumica e
popullatės nuk janė tė rrezikuar a duhet ne tė kemi si qėllim pėrgatitjen e
njė vaksine terapeutike, pamvarėsisht sukseseve tė pakta nė tė kaluarėn?
-
Janė kafshėt modele tė
pėrshtatshme?
-
Ēfarė duhet tė japė njė
vaksinė ? Ne kemi nevojė tė vrasim qelizat e infektuara pasi virusi mund tė
pėrhapet nga qeliza nė qelizė. Kėshtu qė njė pėrgjigje qelizore ėshtė mjaft
e rėndėsishme.
|
|
|
GJĖNDJA E VAKSINAVE
MBROJTĖSE ANTI-VIH
Vaksinat
subunite
Vaksinat qė pėrdorin proteina tė purifikuara nuk induktojnė njė pėrgjigje imune
qelizore; rrallė ato stimulojnė antitrupat neutralizues tė cilat mund tė tė
shpien nė njė imunitet steril. Shumica e vaksinave aktuale anti-VIH pėrfshihen
nė kėtė kategori. Ato pėrbėhen prej proteinave rekombinante ( si p.sh. gp160 ose
gp120) qė paraqiten nė formė tė tretshme. Pėr shkak tė nevojės pėr njė pėrgjigje
immune qelizore, gjenet pėr proteinat individuale tė bėra in situ janė tė
shprehur nga vektorėt rekombinantė ( shif mė poshtė).
Janė bėrė pėrpjekje orgjinale dhe u pėrgatit njė vaksinė nė shimpazetė duke
pėrdorur antigenin e tretshėm (solubėl) gp120 ku u pa se shimpazetė e imunizuara
mund ti rezistojnė inokulimit tė dozave tė njėpasnjėshme intravenoze nga virusi
i tė njėjtit tip nga i cili ėshtė pėrgatitur antigjeni vaksinal. Megjithatė si
dhe ėshtė pėrmėndur, VIH vazhdimisht ėshtė nė ndryshim dhe inokulimi nga tipe tė
tjera ėshtė parė qė nuk ka mbrojtje kundrejt kėtij.
Qė nga 1986, ka patur shumė vaksina tė tjera anti-VIH tė bazuara nė antigjenin
gp160/gp120/gp41 duke pėrdorur adjuvantė tė ndryshėm. Kėto mund tė mbrojnė
shimpazetė kundrejt VIH nėn kushte tė ndryshme tė kontrolluara, porse dėshtojnė
nė mbrojtjen kundėr izolateve klinikė. Nė modelin e VIS/Macaque, vaksinat e
bazuara nė proteinat e mbulesės duket se nuk mbrojnė kundėr inokulimeve tė
njėpasnjėshme.
Pėrgjigjia immune e gjeneruar nga vaksinat qė stimulon antitrupat neutralizues
zakonisht ėshtė me jetė tė shkurtėr (shpesh ēėshtje javėsh) dhe me titėr tė ulėt.
Midis arsyeve pėr kėtė pėrgjigje tė varfėr ėshtė e nevojshmė qė gp120 tė mbetet
nė conformacionin e tij natyral, veēanėrisht nė gjėndjen e tij trimerike, pėr tė
nxjerrė antitrupa neutralizues, por kjo nėnkupton qė njė sasi e madhe e
zinxhirėve tė oligosaharideve dhe palosjet e proteinės nė vetvehte mbrojnė
epitopet potencialė. Njė anė qė presupozohet nuk ndryshon shumė si rezultat i
mutacionit ėshtė vendlidhja e receptorit tė gp120 (p.sh. ose vendlidhja e
antigenit CD4 ose vendlidhja e ko-receptorit) pasi mutacioni mund tė pengojė
ndėrveprimin virus-qelizė. Por kėto vėnde mbeten tė djegura tek molekula e
gp120. Njė pėrngjasim interesant synon tė prodhojė vaksina kundrejt epitopeve qė
janė tė ekspozuar vetėm pas ndryshimeve konformacionale qė ndodhin kur antigjeni
CD4 dhe gp120 ndėrveprojnė me njeri tjetrin.
Kėshtu, nė rastin e vaksinave subunite me bazė glykoproteina, ne mund tė themi:
Tė gjitha janė tė sigurta! Asnjė nuk ėshtė e besueshme pėr tė funksionuar!
Megjithatė , ėshtė e dukshme qė antitrupat neutralizues kunder VIH gp120 ose
gp41 janė tė shtuar.
Imuniteti ndėrmjetės qelizor
Qė kur ka patur pak sukses me proteina tė tretshme dhe shfaqjen e antitrupave
mbrojtės neutralizues, studjuesit e vaksinave janė kthyer tek pėrgjigjia immune
qelizore. Nė fakt, ėshtė e qartė qė ulja e madhe e virioneve tė VIH qė ndodh tek
pacientėt menjėherė pas infeksionit ėshtė si rezultat i pėrgjigjes sė qelizave
cytotoksike T se sa njė pėrgjigje humorale. Kėshtu kėto vaksina pėrpiqen tė
tregojnė epitopet e VIH nė qelizat lidhur me molekulat e HLA (
histokompaktibilitetit madhor) dhe shkatėrrimin e qelizave tė infektuara mė mirė
se sa virionet e lira.
|
|
|
Vaksinat me
virus tė plotė nė kafshė
Nė studimet e hershme me modelin VIS/Macaque ėshtė prodhuar njė vaksinė me virus
tė plotė. Kjo duket se jep mbrojtje, megjithėse studimet e mėvonshme treguan qė
mbrojtja e shfaqur mesa duke ėshtė si pasojė e pėrgjigjes kundrejt proteinave
qelizore nė vaksinėn e pėrgatitur dhe nė virusin nė tė se sa njė pėrgjigje
specifike kundrejt vetė virusit.
Studimet fillestare tek shimpazetė ku gjithashtu ėshtė pėrdorur virus i plotė,
tregojnė disa shkallė tė mbrojtjes. Por kėto eksperimente janė paraqitur pa
sukses. Shimpazetė janė vaksinuar me njė shtam laboratori tė vdekur dhe janė
infektuar intravenoz me doza tė vogla tė tė njėjtit shtam nė pikun e prodhimit
tė antitrupave. Nuk ėshtė parė imunitet rektal ose vaginal dhe mbrojtja ėshtė e
pėrhapur vetėm kundrejt tė njėjtit shtam tė VIH qė ėshtė pėrdorur si imunogjen.
Ėshtė e qartė qė njė vaksinė e sukseshme do tė duhej tė vepronte kundėr njė
numuri tė shumtė tė nėnshtameve tė VIH qė arrijnė gjatė infeksionit normal ose
do tė duhej tė neutralizonte virionet fillestare infektuese. Pėrdorimi i
preparatit me virus tė vrarė, njė vaksinė shumė komplekse, do tė kėrkontė qė tė
ishte e aftė qė tė shfaqte antitrupa kundrejt njė numur shtamesh tė virusit.
Vaksinat e hershme studimore me virus tė vrarė u pėrgatitėn me virus qė
shkaktonte sinciciume (tė cilat lidhen tek ko-receptorėt X4 dhe qė gjėndet tek
pacientėt nė fazėn e fundit tė infeksionit) por ne tashmė dimė qė virusėt qė nuk
induktojnė sinciciume, makrofagėt-tropik janė forma infektive. Sigurisht, qė ajo
ēfarė kėrkohet ėshtė njė vaksinė qė vepron kundėr infeksionit fillestar nga
virusi jo sincicium formues (qė lidhet tek ko-receptori R5). Janė bėrė pėrpjekje
pėr ta bėrė kėtė por izolatet fillestare tė VIH janė problem pėr shkak se ata
duket se e kanė mė tė mirė qė tė fshehin vėndet e neutralizimit nga antitrupat
nėpėrmjet fshehjes sė epitopeve tė cėnueshėm brėnda nė proteinė. Megjithatė kėto
epitope kritikė tė ruajtur duhet tė ekspozohen nė disa kohė gjatė ciklit jetėsor
tė virusit, pėr shembull kur virusi lidhet nė receptorėt e tij, kohė nė tė cilėn
shfaqet struktura e fuzionit. Qelizat janė fiksuar me formalinė nė pikėn e
fillimit tė fuzionit virus-qelizė pėr tė kapur kėtė strukturė fuzioni. Pėr ta
bėrė kėtė, fibroblastet e majmunit janė pėrpunuar qė tė shfaqin glykoproteinėn
sipėrfaqėsore tė njė izolati primar tė VIH. Linjat qelizore humane janė bėrė qė
tė shfaqin tė dy si antigenin CD4 dhe ko-receptorin CCR5. Pas pėrzierjes sė
qelizave bėhet e mundur qė tė dy tipet tė lidhen tek njeri tjetri, ato fiksohen
pėr tė kapur fuzionin e epitopeve dhe pėrdoret pėr tė prodhuar antitrupa nė minj.
Antitrupat e prodhuar nė minj neutralizojnė 23 prej 24 izolateve primare,
shumica e tė cilėve janė tė tillė qė nuk induktojnė sincicume.
|
|
Vaksinat me virus tė atenuar (ndryshuar)
Janė bėrė disa demonstrime qė njė vaksinė me virus tė plotė tė atenuar (ndryshuar)
mund tė mbrojė majmunėt kundėr inokulimeve pasuese mė VIS. Pesėmbėdhjetė
vjetė mė parė, njė vaksinė e gjallė me shtam tė ndryshuar (atenuar) u pa se
mbrontė majmunėt Macaque kundrejt VIS. Tė gjitha kafshėt e vaksinuara u
mbrojtėn nga infeksioni, ndėrsa tė gjithat ato tė kontrollit vdiqėn. Kjo
konfirmon faktin qė imuniteti qelizor ėshtė mjaft t rėndėsishėm. Nė
popullatėn humane, ka qėnė gjithmonė fenomeni i mbijetesės pėr njė kohė tė
gjatė tė tė infektuarve me VIH. Pėrse disa njerėz mbijetojnė pėr njė kohė tė
gjatė ende ėshtė e paqartė, kurse disa tė tjerė qė kanė patur disa kontakte
tė qarta mė virusin ( si p.sh. prostitutat ose persona tė tjerė pa dallim)
nuk tregojnė pėrgjigje imune, porse disa prej kėtyre personave tregojnė tė
dhėna se kanė vendosur njė pėrgjigje imunitare qelizore shumė tė fortė anti
VIH.
Ēfarė mund tė thuhet pėr njė vaksinė tė ndryshuar (atenuar) pėr pėrdorim
human? Si theksuam dhe mė lartė, ka shumė probleme qė kanė bėrė qė kėrkuesit
tė heqin dorė nga vaksinat e gjalla tė ndryshuara (atenuara) me shtam VIH ,
por kjo nuk duket tė jetė njė natyral i ndryshuar (atenuar) nga VIH qė mund
tė jetė njė shtam kandidat mjaft i mirė pėr vaksinėn. Disa njerėz, tė cilėt
janė infektuar nė mėnyrė aktive dhe nuk shfaqin shėnja tė SIDA, prodhojnė
njė virus mutant NEF me fshirje. Pėr shembull ka ėshtė njė bashkėsi tė
Australianeve tek tė cilėt ka njė shtam VIH me fshirje tė shumta nė
regjionin NEF/LTR tė genomės. Tė gjithė kėta njerėz e marrin virusin nga
transfuzioni dhe nuk shfaqin shėnja pėr njė periudhė prej mė shumė se 15
vjetėsh.
NEF nuk kėrkohet pėr replikimin e VIH in vitro dhe nė fakt niveli i lartė i
mutacionit tė shpie tek mbyllja e reading frame in vitro. Megjithatė, NEF
ėshtė i rėndėsishėm pėr njė infeksion produktiv in vivo pasi kur njė virus
me njė NEF reading frame tė mbyllur pėrdoret pėr tė infektuar njė shimpaze,
reading frame hapet. Kjo tė shpie tek ideja qė njė VIH i atenuar (ndryshuar)
me fshirje tė NEF mund tė jetė njė vaksinė potencialisht e mirė. Mė mirė
ėshtė i nevojshėm njė mutacion me fshirje se sa njė mutacion vendor, pasi i
pari ka pak gjasa qė tė supresohet dhe rikthimi i njė virusi tė atenuar nė
njė formė virulente tė njė tipi tė egėr ėshtė mė pak problem.
Ėshtė parė qė mutantėt me fshirje tė NEF tė VIS mundet qė nė mėnyrė efektive
tė mbrojnė majmunėt kundėr virusit simian tė SIDA pa shkaktuar sėmundje.
Megjithatė, njė mutant natyral me fshrije tė NEF/LTR ėshtė parė se ėshtė
patogjenik pėr njerzit tė cilėt janė ekspozuar kundrejt tij nėpėrmjet rrugės
sė transfuzionit. Ai rezulton nė njė ndrydhje imune, megjithėse shpėrthimi
ėshtė mė i vonshėm se sa me virusin tipi i egėr.
Duket gjithashtu qė ėshtė ende problem rikthimi, edhe nė qoftė se ai ėshtė i
vogėl, dhe qė fatkeqėsisht ai ka ndodhur. Fshirja e NEF tek VIS e rikthen nė
njė shtam virulent nėpėrmjet njė procesi tė dublikimit tė gjeneve tė njė
sekuencė tė afėrt. Pėrveē kėsaj, majmunėt e rinj zhvillojnė SIDA kur u jepet
atyre njė dozė madhe e vaksinės. Kėshtu qė kjo mund tė jetė njė shans i mirė
pėr infeksionin midis marrėsve tė vaksinave sidomos tek ata tė cilėt janė me
sistem imun tė ndrydhur (kompresuar) si pacientėt me kancer ose tė vjetrit.
Kjo do tė thotė qė shtami vaksinal mund tė vazhdojė tė replikohet me nivel
tė ulėt nė disa zona tė sistemit imun.
Vaksinat rekombinante
Nė kuadrin e prezantimit tė antigjenit nė konteksin e molekulės sė HLA dhe
ngritjes sė pėrgjigjes imune qelizore, janė zhvilluar vaksinat rekombinant
qė pėrmbajnė njė gjen (ose gjene) nga VIH nė njė vektor jo patogjen. Njė
vektor qė ėshtė pėrdorur ėshtė vacina virus, virus i gjallė qė pėrdoret si
vaksinė e small poxit. Rezultatet kanė qėnė jo shpresėdhėnėse. Shtami
vaccina qė ėshtė pėrdorur pėr prodhimin e vaksinės ėshtė shtami Ankara i
atenuar mė tej. Ai ėshtė shumė efektiv kundėr small poxit e cila do tė thotė
qė mijra njerėz e kanė marrė atė me nivel tė lartė sigurie. Vaksina anti-VIH
e bazuar tek shtami vaccina tė Ankarasė nxit si imunitetin qelizor ashtu dhe
atė humoral dhe duket efektive tek kafshėt. Fatkeqėsisht, nė njerėz vaksina
ka dhėnė rezultate qė lėnė pak vėnd pėr optimizėm. Ka njė aktivitet anti-VIH
tė kufizuar, ndoshta pėr shkak se shumica e jona ka imunitet kundrejt
vaccinės si rezultat i vaksinimit. Dhe si ndodh me shtamet e vaksinave tė
atenuara , ka njė problem qė virusėt vaksinalė rekombinantė tė gjallė mund
tė pėrhapen nė popullatėn e individėve me sistem imun tė ndrydhur.
Vektori tjetėr, canarypox (lija e kanarinave), ėshtė pėrdorur si bazė pėr
njė vaksinė rekombinante anti-VIH. Pėrsėri kėto teste kanė treguar njė
zhvillim tė kufizuar tė njė pėrgjigjeje imune me jetė tė gjatė. Nė njė
eksperiment (2007), vaksina me canarypox, ėshtė testuar sė bashku me
administrimin e interleukinės-2 pėr tė krijuar imunitetin bazė tek pacientėt.
Subjektet ishin VIH pozitivė dhe ishin trajtuar sipas parimit HAART.
Kėrkuesit dėshironin tė pėrcaktonin nė rast se vaksina, ALVAC vCP1452, do tė
mbante nivel tė ulėt tė VIH nė gjak tek personat pas ndalimit tė trapisė
antiretrovirale. Vaksina pėrmban disa gjene tė VIH-1: gp120, e shprehur nga
pjesa e gjenit env i shtamit MN tė VIH-1; domeni ankorues transmembranor i
gp41 tė shtamit LAI VIH-1; polyproteina p55 e shprehur nga gjeni gag i
shtamit LAI VIH-1; pjesa e gjenit pol qė shpreh aktivitetin e proteazės nga
shtami LAI VIH-1 me qėllim tė pėrpunimit tė polyproteinės p55gag. Mė tej ka
gjene qė shfaqin peptidet nga pol dhe nef qė janė HLA-A2 epitope tė kufizuar
pėr limfocitet cytotoksike T. Sekuencat e koduara tė tė dy vaksinave janė
gjithashtu prezentė nė vektor pėr tė pėrmirėsuar translatimin e ARN dhe
shfaqjen e proteinave tė VIH-1. Fatkeqėsisht, nuk ka diferenca midis
trajtimit dhe grupit tė placebos (ku nuk ėshtė pėrdorur trajtimi).
Tjetėr mundėsi vektori ėshtė adenovirusi me replikim defektiv dhe duket se
rrit mė mirė pėrgjigjen. Kėta virusė mund tė infektojnė qelizat dhe shfaqen,
por virione pasardhės nuk formohen. Disa vaksina pėrmbajnė virusė tė shumtė,
ku sejcili shpreh proteina tė ndryshme tė VIH tė tilla si nef, gag dhe pol.
Kėto ofrojnė mbrojtje nė kafshėt model por gjithashtu shtrohet dhe pyetja se
sa tė pėrshtatshėm janė modele tė tillė tek njeriu me SIDA. Nė tė vėrtetė,
eksperiencat e kaluara kanė treguar qė modelet e kafshėve mund tė ofrojnė
shumė shpresė qė ėshtė mė vonė nxitės pėr pėrpjekjet tek njerzit.
|
|
|
Harta e pėrpjekjeve e kompletuar 2004
Inisiativa internacionale pėr vaksinėn SIDA
|
AKTUALISHT SI ĖSHTĖ
SITUATA NĖ ZHVILLIMIN E VAKSINAVE ANTI-VIH?
Strategjia aktuale
-
Vaksinat e gjalla tė
atenuara tė bazuara nė fshirjen e gjenit jo thelbėsor NEF nė majmunėt
tregon qė mund tė zhvillohen vaksina kundėr VIS. Vaksina ėshtė efektive
kundėr shtameve me patogjenitet tė lartė tė VIS. Pėr shkak tė problemeve
me rikthimin, strategjia e fshirjes bėn qė tė kemi shtame vaksinalė me
fshirje tė shumta tė NEF. Por kėto shtame vaksinale janė parė se
shkaktojnė sėmundje nė majmunėt e rinj; majmunėt adultė me shtamin
vaksinal gjithashtu mė vonė tregojnė shėnja tė sėmundjes.
-
Janė studjuar gjithashtu
vaksina me virus tė gjallė tė vrarė (shif mė lartė). Problemi qė mbetet
, dėshtimet nė inaktivim do tė shkaktojė sėmundje serioze. Gjithashtu ky
ėshtė njė retrovirus qė ka potencial pėr tu integruar nė genomėn e
bujtėsit dhe shkakton sėmundje shumė kohė mė vonė.
-
Subunitet rekombinantė tė
mbulesės dhe korja do tė induktojnė nivel tė lartė tė antitrupave
neutralizues, por neutralizimi i kryqėzuar ėshtė i varfėr si dhe nuk ka
qeliza vrasėse T pėr tė sulmuar qelizat e infektuara.
-
Ka pėrpjekje pėr epitope tė
peptideve tė drejtuara direkt kundėr domenit principial neutralizues tė
VIH gp120, por nuk ngacmohet imuniteti qelizor.
-
Mund tė pėrdoren pėr tė bėrė
vaksinė dhe pseudovirusėt. Duke futur njė gen pėr proteinėn env nė
genomėn e virusit tė padėmshėm. Kėta vektorė tė gjallė mund tė
induktojnė antitrupa dhe qelizat vrasėse T.
-
Imunizimi me ADN. Kjo ėshtė
e sigurt, jo me shpenzime, e transportueshme. Ajo shkakton si imunitet
humoral dhe atė qelizor. Vaksinat me ADN tė xhveshur kanė qėnė thuajse
efektive kundėr VIS dhe janė testuar dhe nė njerėz.
|
|
|
|
|
|
|
|
PJESE TE TJERA TE VIH
PJESA I VIRUSI I PAMJAFTUESHMĖRISĖ IMUNE
TEK NJERZIT DHE SIDA
PJESA II VIH DHE SIDA; SĖMUNDJA
PJESA III KURSI I SĖMUNDJES
PJESA IV PĖRPARIMI DHE
BASHKĖ-FAKTORĖT
PJESA V STATISTIKAT
PJESA VI NĖNTIPET DHE
BASHKĖ-RECEPTORĖT
PJESA VII KOMPONENTĖT DHE CIKLI
JETĖSOR I VIH
PJESA VIII LATENCA E VIH
PJESA IX GJENOMA E VIH
PJESA X HUMBJA E QELIZAVE
CD4
PJESA XI INFEKTIMI I QELIZAVE
TĖ TJERA NGA VIH DHE POPULLACIONI I POLYMORFIZMIT
APENDIX I VAKSINA ANTI-VIH
APENDIX II SHKAKTON VIH-
SIDA?
APENDIX III KEMIOTERAPIA
ANTI-VIH
|
|
Kthehu
nė seksionin e virologji tė Microbiology and Immunology On-line
faqja sė fundi e ndėrruar nė
Monday, February 16, 2015
faqja mbahet nga
Richard Hunt
|